Κασσελούρης Θωμάς

Πριν επιχειρήσουμε να παραθέσουμε τα κύρια σημεία της προβληματικής των Ελλήνων κοινωνιολόγων, ιστορικών και παιδαγωγών που ασχολήθηκαν ενδελεχώς με τα θέματα του αναλφαβητισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού, θα πρέπει να επισημάνουμε την διαφορετική αφετηρία καθενός για την προσέγγιση των παραπάνω θεμάτων. Θα μπορούσαμε δηλαδή να κατηγοριοποιήσουμε το έργο αυτό σε σχέση με τα θέματα που εξετάζουμε σε τρεις ευδιάκριτες κατηγορίες: Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται όσοι ερμηνεύουν τον αναλφαβητισμό και τον αποκλεισμό των φτωχών κι αγράμματων λαϊκών στρωμάτων από τα κοινωνικά και οικονομικά κτλ αγαθά. Αυτό επιχειρείται στο πεδίο της ερμηνείας των κοινωνικοπολιτικών και οικονομικών δομών, αναφορικά με τους παράγοντες που καθόρισαν τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους και στους οποίους οφείλονται μια σειρά ιδιομορφίες στην ανάπτυξη και στη συγκρότηση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται, όσοι ερμηνεύουν αυτοτελώς το ζήτημα του αναλφαβητισμού, την έ

Η διερεύνηση των σχέσεων ανάμεσα στον αναλφαβητισμό και στον κοινωνικό αποκλεισμό, προϋποθέτει την αποσαφήνιση της έννοιας του κοινωνικού αποκλεισμού, όρος που εμφανίζεται ολοένα και συχνότερα στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία. Ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» αποτελείται από δυο λέξεις-κλειδιά φορτισμένες με ιδιαίτερη κοινωνική και πολιτική σημασία: το ουσιαστικό «αποκλεισμός» (exclusion) προσδιορίζει την κύρια έννοια του όρου. Προέρχεται από το ρήμα «αποκλείω» (exclude) με το οποίο μπορούν να αποδοθούν διάφορες σημασίες. Πρώτα απ’ όλα στην κυριολεκτική σημασία της λέξης σηματοδοτείται η απαγόρευση ή η παρεμπόδιση εισόδου ή εξόδου από μια φυσική- κοινωνική πραγματικότητα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η χρήση του «αποκλείω» και του «αποκλεισμός» εμπεριέχει τη συνειδητή άρνηση για ισότιμη συμμετοχή σε αυτήν την πραγματικότητα, όπως την απαγόρευση συμμετοχής σε διαγωνισμό, σε αγώνες, την παρεμπόδιση κίνησης ή μεταφοράς κλπ. Η χρήση του παραπάνω όρου είναι συνήθης τόσο στην καθημε