Για την Ευρώπη και την Ελλάδα
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Σάββατο 4 Μάη 1996
1. Ο χάρτης της Ευρώπης, σήμερα, διαφέρει κατά πολύ από αυτόν της προηγούμενης δεκαετίας με την εμφάνιση νέων κρατών από τη διάλυση της ΕΣΣΔ και της Γιουγκοσλαβίας, η ενιαία Γερμανία, η Τσεχία και η Σλοβακία. Επανεμφανίζονται εθνικά και εθνικιστικά κινήματα στο εσωτερικό άλλων (Β. Ιρλανδία, Ισπανία, Β. και Ν. Ιταλία, Ρωσία) και για πρώτη φορά μετά το μεσοπόλεμο ξεσπούν πολεμικές συγκρούσεις (Γιουγκοσλαβία), ενώ το ΝΑΤΟ επεκτείνεται "εκτός ορίων".
Η Ελλάδα χάνει την ειδική θέση που κατείχε στο σύστημα του ιμπεριαλισμού με την ύπαρξη της ΕΣΣΔ, ενώ για πρώτη φορά αντιμετωπίζει προβλήματα στα βόρεια σύνορά της. Αναβαθμίζεται ο ρόλος της Τουρκίας.
Δεσπόζουσα θέση στις συντελούμενες εξελίξεις κατέχει η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ. Η ΕΕ μετατρέπεται σε ολοκληρωμένο ιμπεριαλιστικό κέντρο, όπου κυριαρχεί το ευρωπαϊκό χρηματιστικό κεφάλαιο (ιδιαίτερα το γερμανικό) και βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο των νέων αγορών και των πηγών ενέργειας.
Η προοπτική της "ομοσπονδιοποίησης" της Ευρώπης δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς παρουσιάζονται με οξυμένο τρόπο παλιές και νέες αντιθέσεις ανάμεσα στις κυρίαρχες χώρες (γαλλογερμανικός άξονας - Αγγλία), αλλά και με τις οικονομικά ασθενέστερες (βορράς - νότος).
Στο οικονομικό πεδίο, η σύγκλιση των κρατών, αποτελεί μάλλον παρελθόν, καθώς ούτε η ονομαστική σύγκλιση μιας σειράς οικονομικών μεγεθών δεν επιτυγχάνεται. Το πρόβλημα του στασιμοπληθωρισμού, για τις περισσότερες χώρες, παραμένει ανυπέρβλητο.
Στο κοινωνικό πεδίο είναι γεγονός η μαζική εμφάνιση της ανεργίας και της φτώχειας, ενώ εμφανίζεται ο νεορατσισμός (με βάση όχι μόνο το χρώμα, αλλά το δικαίωμα στην εργασία) κι ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός (ευρωπαϊκή ιστορία, ισχυρές γλώσσες κλπ.).
Αξιοσημείωτες είναι οι αλλαγές στο πολιτικό πεδίο. Δημιουργείται ένα πανίσχυρο, υπερεθνικό κράτος, που στηρίζεται σε ένα θεσμικό πλαίσιο, άλλοτε δημοκρατικοφανές (Ευρωκοινοβούλιο με απλή αναλογική, ύπαρξη βέτο, άσκηση της προεδρίας, ανά χώρα, πλήθος επιτροπών ειδικών θεμάτων) και άλλοτε αντιδραστικό, συμφωνία ΣΕΝΓΚΕΝ, ευρωστρατός, προσπάθειες για κατάργηση του βέτο, της αρχής "μια χώρα μια ψήφος", της καθιέρωσης ψηφοφορίας με βάση την πληθυσμιακή εκπροσώπηση. Ορισμένα από τα μεγάλα παραδοσιακά κόμματα διασπώνται (χριστιανοδημοκρατία), ενώ για πρώτη φορά, γίνεται λόγος για "κρίση του κοινοβουλευτισμού" και αντικατάσταση των κυβερνήσεων από τεχνοκράτες. Τα λαϊκά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα συντονίζουν τη δράση τους, ενώ τα αριστερά και εργατικά βρίσκονται στη φάση διαμόρφωσης και επανεκτίμησης του συντονισμού τους. Επανεμφανίζεται η ακροδεξιά με ερείσματα στα λαϊκά στρώματα.
Η Ευρώπη μοιάζει με καζάνι που βράζει και το πού τελικά θα πάει, δεν μπορεί να καθοριστεί. Το σίγουρο είναι ότι οι λαοί αντιστέκονται στην πολιτική και οικονομική προοπτική που επιβάλλει το χρηματιστικό κεφάλαιο. Απόδειξη αποτελούν τα ισχυρά ποσοστά αντίθεσης στη Συμφωνία του Μάαστριχτ και οι μαζικές κινητοποιήσεις σε μια σειρά χώρες.
Σε αυτή την πραγματικότητα πρέπει αποφασιστικά να παρέμβει το οργανωμένο, αριστερό και εργατικό κίνημα, με τον καθορισμό άμεσων και μακροπρόθεσμων στόχων και καθηκόντων. Θετικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελούν η πρόταξη του προβλήματος της ανεργίας από την ομάδα της Αριστεράς μπροστά στη Διακυβερνητική, καθώς και η συνάντηση συνδικαλιστικών εκπροσώπων, όπου αποφασίστηκε η διοργάνωση πανευρωπαϊκού συλλαλητηρίου στο Παρίσι, για την ανεργία. Το ευρωπαϊκό κίνημα δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σαν το άθροισμα των "υγειών κινημάτων" κάθε χώρας, γιατί τότε η ιδιαιτερότητα του καθενός από αυτά θα πνίξει κάθε προσπάθεια προς την ενοποίηση της πάλης. Αντίθετα, η πάλη του κινήματος σε μια χώρα μπορεί να πάρει άλλες διαστάσεις, όταν δίνεται η αίσθηση μιας ευρύτερης κινητικότητας.
Το κίνημα αυτό που μπορεί να εξελιχθεί σε "κίνημα των λαών της Ευρώπης", πολιτικά πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία της ενωμένης Ευρώπης, με βάση τις αρχές της ισοτιμίας και της αμοιβαίας συνεργασίας. Ο δε σοσιαλιστικός τους προσανατολισμός δεν πρέπει να τίθεται σαν όρος για την ανάπτυξή του, αλλά να αποδεικνύεται και να καθορίζεται μέσα από αυτήν την ανάπτυξη. Η εμπειρία του μεσοπολέμου, με τη δημιουργία του αντιφασιστικού μετώπου και τη μεγαλειώδη κινητοποίηση του λαϊκού παράγοντα, αποτελεί ένα ενθαρρυντικό σημείο προς αυτή την κατεύθυνση.
Ειδικά για τα κομμουνιστικά κόμματα, και εφόσον αναγνωρίζεται η ανάγκη ενός τέτοιου προσανατολισμού, επιβάλλεται ο καθορισμός ενός "βασικού σχεδίου προγραμματικών στόχων", που θα εναρμονίζει την τακτική και πολιτική δράση, όχι μόνο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά συνολικά. Επομένως και το Κόμμα μας, στα πλαίσια της διαμόρφωσης του Προγράμματός του, χρειάζεται να επεξεργαστεί με μεγαλύτερη σαφήνεια τις θέσεις της "απειθαρχίας" και της "αποδέσμευσης" ως προς τα άμεσα πολιτικά καθήκοντα που απορρέουν από αυτές. 2. Ορισμένες δευτερεύουσες πλευρές για την ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα.
- Εμφανίζονται αντιθέσεις στην ντόπια κυρίαρχη τάξη για τη μορφή της εξάρτησης (ευρωπαϊκής ή αμερικάνικης) και του τρόπου εισδοχής του μονοπωλιακού κεφαλαίου στα Βαλκάνια και στις ανατολικές χώρες.
- Αλλάζει ο ρόλος και η λειτουργία του αστικού κράτους, που στα πλαίσια των υπερεθνικών οργάνων της ΕΕ μετατρέπεται σε κράτος - εντολοδόχο.
Εκσυγχρονίζεται το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης. Ο δικομματισμός δονείται από "τεκτονικές συγκρούσεις", με αποτέλεσμα μια σειρά αλλαγές στο εσωτερικό του (συλλογική ηγεσία, καθιέρωση τάσεων και φόρουμ). Η πιο πιθανή πορεία του δεν είναι ο διαμελισμός του, αλλά ένα νέο διπολικό σχήμα που θα απαρτίζεται από συνασπισμούς κομμάτων. Συζητήσεις γίνονται και για τη μορφή του πολιτεύματος (προεδρική ή προεδρευόμενη δημοκρατία), ενώ επανέρχεται η βασιλεία στην εφεδρεία του συστήματος.
- Αλλαγές παρουσιάζονται στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας. Η θέση 26 του ΣΠ για αύξηση του μεγέθους της εργατικής τάξης, των μεσαίων στρωμάτων και μείωση της αστικής τάξης, κρίνεται ανεπαρκής διότι: α) δίνεται η εντύπωση ότι για τον προσδιορισμό μιας τάξης χρησιμοποιείται μόνο το ποσοτικό κριτήριο (ύψος εισοδήματος) και όχι και το ποιοτικό (θέση και ρόλος στην παραγωγή, άλλες πηγές εισοδημάτων) β) θεωρείται ότι η αύξηση της μισθωτής εργασίας οδηγεί από μόνη της στην ένταση της ταξικής πάλης και άρα το πρόβλημα είναι η διαμόρφωση του υποκειμενικού παράγοντα. Κάτι τέτοιο όμως, δεν μπορεί να συμβαίνει, γιατί πώς εξηγείται η Μ. Βρετανία με 80% μισθωτή εργασία να μην προχωρά στο σοσιαλισμό;
Σε χώρες, όπως η Ελλάδα, ο καπιταλισμός αναπτύσσεται και εδραιώνεται, όχι μόνο με την αύξηση της εκμετάλλευσης και της δημιουργίας "ψευδούς συνείδησης", αλλά και με την προσδοκία ότι τελικά επιφέρει αλλαγές προς όφελος όλης της κοινωνίας. Στον Ελληνα εργαζόμενο π. χ. η ΕΕ παρουσιάζεται με διττό τρόπο. Πρώτον, ως βασικός υπεύθυνος για ορισμένες εξελίξεις στην οικονομία και δεύτερο ως ο μοχλός επίλυσης μιας σειράς χρόνιων προβλημάτων, αυτών που ονομάζουμε "αστικοδημοκρατικά", που είτε επιλύονται (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, αποκέντρωση, Κτηματολόγιο, ενιαίος τύπος σχολείου), είτε παραμένουν άλυτα (εκδημοκρατισμός δημόσιας διοίκησης, χωρισμός εκκλησίας - κράτους κλπ.). Επομένως, έννοια πρόοδος νοείται κατά έναν ορισμένο τρόπο και θεωρείται ότι περισσότερο σκοντάφτει σε μια δεδομένη νοοτροπία (ρουσφέτι, αναξιοκρατία, κομματικό κράτος), με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καθορίσει μια σταθερή πολιτική και κοινωνική σχέση και να είναι ευάλωτος σε λαϊκισμούς και εθνικισμούς. Προνομιακός χώρος αυτής της σχέσης αποτελεί το εποικοδόμημα, κυρίως μέσω των θεσμικών εκσυγχρονισμών, στον οποίο επενδύουν πολιτικά οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ελλάδα. Ενας χώρος που το Κόμμα μας, με εξαίρεση το 12ο Συνέδριο, υποτιμά, καθώς θεωρείται ότι αποτελεί το έδαφος για ταξικούς συμβιβασμούς και συναινετικές πολιτικές. Αποτέλεσμα είναι μια περιστασιακή αντιμετώπιση των συντελούμενων εξελίξεων, όπου το ειδικό χάνεται στο γενικό κι αντίστροφα (π. χ. νέο Σύνταγμα κι εκλογικό σύστημα κι όχι το πολιτικό σύστημα, τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι συνολικά η εκπαίδευση). Ετσι, η σχετική αυτονομία και δυναμική των μερών του εποικοδομήματος, που διαμορφώνουν τη συνείδηση των εργαζομένων, αφήνεται στη "λεία" των άλλων κομμάτων που σχετικά εύκολα αντιμετωπίζουν μια σειρά πολιτικές πρακτικές και θέσεις του Κόμματός μας (5 κόμματα - 2 πολιτικές, αποχή από τις διαδικασίες εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας).
3. Η ψαλίδα που υπάρχει, και που συνεχώς διευρύνεται, ανάμεσα στο εκλογικό ποσοστό της Αριστεράς και της επιρροής των θέσεων της στο κοινωνικό πεδίο, αποτελεί πρώτιστο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστε
1. Ο χάρτης της Ευρώπης, σήμερα, διαφέρει κατά πολύ από αυτόν της προηγούμενης δεκαετίας με την εμφάνιση νέων κρατών από τη διάλυση της ΕΣΣΔ και της Γιουγκοσλαβίας, η ενιαία Γερμανία, η Τσεχία και η Σλοβακία. Επανεμφανίζονται εθνικά και εθνικιστικά κινήματα στο εσωτερικό άλλων (Β. Ιρλανδία, Ισπανία, Β. και Ν. Ιταλία, Ρωσία) και για πρώτη φορά μετά το μεσοπόλεμο ξεσπούν πολεμικές συγκρούσεις (Γιουγκοσλαβία), ενώ το ΝΑΤΟ επεκτείνεται "εκτός ορίων".
Η Ελλάδα χάνει την ειδική θέση που κατείχε στο σύστημα του ιμπεριαλισμού με την ύπαρξη της ΕΣΣΔ, ενώ για πρώτη φορά αντιμετωπίζει προβλήματα στα βόρεια σύνορά της. Αναβαθμίζεται ο ρόλος της Τουρκίας.
Δεσπόζουσα θέση στις συντελούμενες εξελίξεις κατέχει η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ. Η ΕΕ μετατρέπεται σε ολοκληρωμένο ιμπεριαλιστικό κέντρο, όπου κυριαρχεί το ευρωπαϊκό χρηματιστικό κεφάλαιο (ιδιαίτερα το γερμανικό) και βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο των νέων αγορών και των πηγών ενέργειας.
Η προοπτική της "ομοσπονδιοποίησης" της Ευρώπης δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς παρουσιάζονται με οξυμένο τρόπο παλιές και νέες αντιθέσεις ανάμεσα στις κυρίαρχες χώρες (γαλλογερμανικός άξονας - Αγγλία), αλλά και με τις οικονομικά ασθενέστερες (βορράς - νότος).
Στο οικονομικό πεδίο, η σύγκλιση των κρατών, αποτελεί μάλλον παρελθόν, καθώς ούτε η ονομαστική σύγκλιση μιας σειράς οικονομικών μεγεθών δεν επιτυγχάνεται. Το πρόβλημα του στασιμοπληθωρισμού, για τις περισσότερες χώρες, παραμένει ανυπέρβλητο.
Στο κοινωνικό πεδίο είναι γεγονός η μαζική εμφάνιση της ανεργίας και της φτώχειας, ενώ εμφανίζεται ο νεορατσισμός (με βάση όχι μόνο το χρώμα, αλλά το δικαίωμα στην εργασία) κι ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός (ευρωπαϊκή ιστορία, ισχυρές γλώσσες κλπ.).
Αξιοσημείωτες είναι οι αλλαγές στο πολιτικό πεδίο. Δημιουργείται ένα πανίσχυρο, υπερεθνικό κράτος, που στηρίζεται σε ένα θεσμικό πλαίσιο, άλλοτε δημοκρατικοφανές (Ευρωκοινοβούλιο με απλή αναλογική, ύπαρξη βέτο, άσκηση της προεδρίας, ανά χώρα, πλήθος επιτροπών ειδικών θεμάτων) και άλλοτε αντιδραστικό, συμφωνία ΣΕΝΓΚΕΝ, ευρωστρατός, προσπάθειες για κατάργηση του βέτο, της αρχής "μια χώρα μια ψήφος", της καθιέρωσης ψηφοφορίας με βάση την πληθυσμιακή εκπροσώπηση. Ορισμένα από τα μεγάλα παραδοσιακά κόμματα διασπώνται (χριστιανοδημοκρατία), ενώ για πρώτη φορά, γίνεται λόγος για "κρίση του κοινοβουλευτισμού" και αντικατάσταση των κυβερνήσεων από τεχνοκράτες. Τα λαϊκά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα συντονίζουν τη δράση τους, ενώ τα αριστερά και εργατικά βρίσκονται στη φάση διαμόρφωσης και επανεκτίμησης του συντονισμού τους. Επανεμφανίζεται η ακροδεξιά με ερείσματα στα λαϊκά στρώματα.
Η Ευρώπη μοιάζει με καζάνι που βράζει και το πού τελικά θα πάει, δεν μπορεί να καθοριστεί. Το σίγουρο είναι ότι οι λαοί αντιστέκονται στην πολιτική και οικονομική προοπτική που επιβάλλει το χρηματιστικό κεφάλαιο. Απόδειξη αποτελούν τα ισχυρά ποσοστά αντίθεσης στη Συμφωνία του Μάαστριχτ και οι μαζικές κινητοποιήσεις σε μια σειρά χώρες.
Σε αυτή την πραγματικότητα πρέπει αποφασιστικά να παρέμβει το οργανωμένο, αριστερό και εργατικό κίνημα, με τον καθορισμό άμεσων και μακροπρόθεσμων στόχων και καθηκόντων. Θετικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελούν η πρόταξη του προβλήματος της ανεργίας από την ομάδα της Αριστεράς μπροστά στη Διακυβερνητική, καθώς και η συνάντηση συνδικαλιστικών εκπροσώπων, όπου αποφασίστηκε η διοργάνωση πανευρωπαϊκού συλλαλητηρίου στο Παρίσι, για την ανεργία. Το ευρωπαϊκό κίνημα δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σαν το άθροισμα των "υγειών κινημάτων" κάθε χώρας, γιατί τότε η ιδιαιτερότητα του καθενός από αυτά θα πνίξει κάθε προσπάθεια προς την ενοποίηση της πάλης. Αντίθετα, η πάλη του κινήματος σε μια χώρα μπορεί να πάρει άλλες διαστάσεις, όταν δίνεται η αίσθηση μιας ευρύτερης κινητικότητας.
Το κίνημα αυτό που μπορεί να εξελιχθεί σε "κίνημα των λαών της Ευρώπης", πολιτικά πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία της ενωμένης Ευρώπης, με βάση τις αρχές της ισοτιμίας και της αμοιβαίας συνεργασίας. Ο δε σοσιαλιστικός τους προσανατολισμός δεν πρέπει να τίθεται σαν όρος για την ανάπτυξή του, αλλά να αποδεικνύεται και να καθορίζεται μέσα από αυτήν την ανάπτυξη. Η εμπειρία του μεσοπολέμου, με τη δημιουργία του αντιφασιστικού μετώπου και τη μεγαλειώδη κινητοποίηση του λαϊκού παράγοντα, αποτελεί ένα ενθαρρυντικό σημείο προς αυτή την κατεύθυνση.
Ειδικά για τα κομμουνιστικά κόμματα, και εφόσον αναγνωρίζεται η ανάγκη ενός τέτοιου προσανατολισμού, επιβάλλεται ο καθορισμός ενός "βασικού σχεδίου προγραμματικών στόχων", που θα εναρμονίζει την τακτική και πολιτική δράση, όχι μόνο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά συνολικά. Επομένως και το Κόμμα μας, στα πλαίσια της διαμόρφωσης του Προγράμματός του, χρειάζεται να επεξεργαστεί με μεγαλύτερη σαφήνεια τις θέσεις της "απειθαρχίας" και της "αποδέσμευσης" ως προς τα άμεσα πολιτικά καθήκοντα που απορρέουν από αυτές. 2. Ορισμένες δευτερεύουσες πλευρές για την ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα.
- Εμφανίζονται αντιθέσεις στην ντόπια κυρίαρχη τάξη για τη μορφή της εξάρτησης (ευρωπαϊκής ή αμερικάνικης) και του τρόπου εισδοχής του μονοπωλιακού κεφαλαίου στα Βαλκάνια και στις ανατολικές χώρες.
- Αλλάζει ο ρόλος και η λειτουργία του αστικού κράτους, που στα πλαίσια των υπερεθνικών οργάνων της ΕΕ μετατρέπεται σε κράτος - εντολοδόχο.
Εκσυγχρονίζεται το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης. Ο δικομματισμός δονείται από "τεκτονικές συγκρούσεις", με αποτέλεσμα μια σειρά αλλαγές στο εσωτερικό του (συλλογική ηγεσία, καθιέρωση τάσεων και φόρουμ). Η πιο πιθανή πορεία του δεν είναι ο διαμελισμός του, αλλά ένα νέο διπολικό σχήμα που θα απαρτίζεται από συνασπισμούς κομμάτων. Συζητήσεις γίνονται και για τη μορφή του πολιτεύματος (προεδρική ή προεδρευόμενη δημοκρατία), ενώ επανέρχεται η βασιλεία στην εφεδρεία του συστήματος.
- Αλλαγές παρουσιάζονται στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας. Η θέση 26 του ΣΠ για αύξηση του μεγέθους της εργατικής τάξης, των μεσαίων στρωμάτων και μείωση της αστικής τάξης, κρίνεται ανεπαρκής διότι: α) δίνεται η εντύπωση ότι για τον προσδιορισμό μιας τάξης χρησιμοποιείται μόνο το ποσοτικό κριτήριο (ύψος εισοδήματος) και όχι και το ποιοτικό (θέση και ρόλος στην παραγωγή, άλλες πηγές εισοδημάτων) β) θεωρείται ότι η αύξηση της μισθωτής εργασίας οδηγεί από μόνη της στην ένταση της ταξικής πάλης και άρα το πρόβλημα είναι η διαμόρφωση του υποκειμενικού παράγοντα. Κάτι τέτοιο όμως, δεν μπορεί να συμβαίνει, γιατί πώς εξηγείται η Μ. Βρετανία με 80% μισθωτή εργασία να μην προχωρά στο σοσιαλισμό;
Σε χώρες, όπως η Ελλάδα, ο καπιταλισμός αναπτύσσεται και εδραιώνεται, όχι μόνο με την αύξηση της εκμετάλλευσης και της δημιουργίας "ψευδούς συνείδησης", αλλά και με την προσδοκία ότι τελικά επιφέρει αλλαγές προς όφελος όλης της κοινωνίας. Στον Ελληνα εργαζόμενο π. χ. η ΕΕ παρουσιάζεται με διττό τρόπο. Πρώτον, ως βασικός υπεύθυνος για ορισμένες εξελίξεις στην οικονομία και δεύτερο ως ο μοχλός επίλυσης μιας σειράς χρόνιων προβλημάτων, αυτών που ονομάζουμε "αστικοδημοκρατικά", που είτε επιλύονται (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, αποκέντρωση, Κτηματολόγιο, ενιαίος τύπος σχολείου), είτε παραμένουν άλυτα (εκδημοκρατισμός δημόσιας διοίκησης, χωρισμός εκκλησίας - κράτους κλπ.). Επομένως, έννοια πρόοδος νοείται κατά έναν ορισμένο τρόπο και θεωρείται ότι περισσότερο σκοντάφτει σε μια δεδομένη νοοτροπία (ρουσφέτι, αναξιοκρατία, κομματικό κράτος), με αποτέλεσμα να μην μπορεί να καθορίσει μια σταθερή πολιτική και κοινωνική σχέση και να είναι ευάλωτος σε λαϊκισμούς και εθνικισμούς. Προνομιακός χώρος αυτής της σχέσης αποτελεί το εποικοδόμημα, κυρίως μέσω των θεσμικών εκσυγχρονισμών, στον οποίο επενδύουν πολιτικά οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ελλάδα. Ενας χώρος που το Κόμμα μας, με εξαίρεση το 12ο Συνέδριο, υποτιμά, καθώς θεωρείται ότι αποτελεί το έδαφος για ταξικούς συμβιβασμούς και συναινετικές πολιτικές. Αποτέλεσμα είναι μια περιστασιακή αντιμετώπιση των συντελούμενων εξελίξεων, όπου το ειδικό χάνεται στο γενικό κι αντίστροφα (π. χ. νέο Σύνταγμα κι εκλογικό σύστημα κι όχι το πολιτικό σύστημα, τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι συνολικά η εκπαίδευση). Ετσι, η σχετική αυτονομία και δυναμική των μερών του εποικοδομήματος, που διαμορφώνουν τη συνείδηση των εργαζομένων, αφήνεται στη "λεία" των άλλων κομμάτων που σχετικά εύκολα αντιμετωπίζουν μια σειρά πολιτικές πρακτικές και θέσεις του Κόμματός μας (5 κόμματα - 2 πολιτικές, αποχή από τις διαδικασίες εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας).
3. Η ψαλίδα που υπάρχει, και που συνεχώς διευρύνεται, ανάμεσα στο εκλογικό ποσοστό της Αριστεράς και της επιρροής των θέσεων της στο κοινωνικό πεδίο, αποτελεί πρώτιστο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστε
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου