Το μάθημα και τα βιβλία της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής στο δημοτικό σχολείο
Φλώρα Σιδερή- Κασσελούρης Θωμάς, περίληψη μελέτης, 2004
Προσπάθεια μας όλα αυτά τα χρόνια η μελέτη των περιεχομένων της εκπαίδευσης στην πρώτη βαθμίδα. Kυρίως η ιδεολογική προσέγγιση των εγχειριδίων διδασκαλίας και η κριτική των μεθόδων διδασκαλίας η οποία είναι δεμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό με την ιδεολογία της εκπαίδευσης και τα βιβλία.
Στα πλαίσια αυτά μέσα σε μια πορεία χρόνων, ασχοληθήκαμε με τη μελέτη μιας σειράς μαθημάτων και των διδακτικών τους εγχειριδίων, χωρίς να έχουμε πρόθεση να εκπονήσουμε πλήρεις επιστημονικές εργασίες οι οποίες έχουν σα σκοπό να τεθούν υπό την κρίση κάποιου πανεπιστημιακού οργάνου ή κάποιου επιστημονικού συνεδρίου. Σκοπός μας ήταν και είναι να μελετήσουμε και να αναλύσουμε κάποια πράγματα με βάση το γνωστικό μας υπόβαθρο και τις κοσμοθεωρητικές μας αντιλήψεις.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η μελέτη του μαθήματος και των βιβλίων της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. Είχαμε, ξεκινώντας, υπόψη μας τη σημασία του μαθήματος για την πολιτική κοινωνικοποίηση των παιδιών και την ιδεολογική τους διαπαιδαγώγηση.
Η μελέτη και η προσεκτική ανάλυση των εγχειριδίων και των βιβλίων του δασκάλου αλλά και η διδακτική μας εμπειρία η οποία στάθηκε πολύτιμη, μας οδήγησαν σε κάποια συμπεράσματα τα οποία μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για ένα μάθημα που εξόφθαλμα και χοντροκομμένα παραποιεί την πραγματικότητα και στοχεύει στη μονομερή και εξωραϊσμένη αντίληψή της.
Συγκεκριμένα:
1. Η κοινωνικοποίηση είναι ένας από τους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης στη βιομηχανική κοινωνία. Αυτή περιλαμβάνει και την πολιτική κοινωνικοποίηση. Σαφώς η τελευταία απασχολεί τους ρυθμιστές της εκπαίδευσης και των αναλυτικών προγραμμάτων μιας και είναι καθοριστική για την ποιότητα και τον προσανατολισμό των αυριανών πολιτών.
2. Η συμμετοχή της εκπαίδευσης στην πολιτική κοινωνικοποίηση των μαθητών δε γίνεται μόνο μέσω του σχετικού μαθήματος αλλά αφορά το σύνολο των ανθρωπιστικών μαθημάτων. Από τη γλώσσα ως τη γεωγραφία, από τη μελέτη περιβάλλοντος ως το ίδιο το μάθημα της ΚΠΑ.
3. Πολιτική κοινωνικοποίηση έχουμε και μέσω του κρυφού αναλυτικού προγράμματος και μάλιστα πολύ πιο αποτελεσματική.
4. Πότε γράφτηκαν τα βιβλία και τι αντιλήψεις επικρατούσαν εκείνη την εποχή. Εδώ τονίζουμε ότι πρόκειται για απαρχαιωμένα βιβλία.
Για την Ε΄ ΤΑΞΗ
Οικογένεια- Ζωή στις κοινότητες και στις πόλεις- Κρατική μέριμνα-Εργασία- Δικαιώματα και καθήκοντα του ανθρώπου
Για τη ΣΤ΄ ΤΑΞΗ
Κράτος- Κράτος και έθνος- πολίτευμα και πολιτικό σύστημα-Είδη πολιτευμάτων- Δραστηριότητες του κράτους [θεμελιώδεις λειτουργίες: εσωτερική τάξη και εξωτερική ασφάλεια, κοινωνικές δραστηριότητες , τα οικονομικά του κράτους]- Ελληνική δημοκρατία [ιστορική αναφορά στα πολιτεύματα στην αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο , στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και στους κυριότερους σταθμούς στη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας.]-Σύνταγμα- Εμείς και ο κόσμος
Επειδή ο χρόνος δεν μας επιτρέπει να αναφερθούμε αναλυτικά σε μία μία χωριστά τις ενότητες θα προσπαθήσουμε να σας δώσουμε μερικά παραδείγματα:
Η δημιουργία των κοινωνιών παρουσιάζεται ως εξελικτική και αυτόματη χωρίς να γίνεται αναφορά στα στάδια από τα οποία πέρασε και στο ρόλο της εργασίας στην δημιουργία και εξέλιξή τους.
Οι κανόνες της ανθρώπινης συμβίωσης και οι κανόνες συμπεριφοράς, οι νόμοι παρουσιάζονται ως αποτελέσματα κοινής συναίνεσης με σκοπό την εύρυθμη λειτουργία των κοινωνιών. Δε γίνεται καμία συσχέτιση με την εξέλιξη των κοινωνικών συστημάτων, των τρόπων παραγωγής, των κοινωνικών τάξεων και των συμφερόντων τους, της πάλης μεταξύ αυτών των τάξεων που καθορίζει και τους κανόνες και των ποικίλων μορφών διακυβέρνησης από τις οποίες εξαρτάται το είδος και η ποιότητα των κανόνων.
Για τους συγγραφείς των βιβλίων η εξέλιξη των νομικών συστημάτων οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, στη μόρφωση των ανθρώπων και στις αλλαγές των αξιών. Στο τέλος γίνεται και μια μικρή αναφορά στους αγώνες των ανθρώπων για το καλύτερο.
Η οικογένεια παρουσιάζεται ως βασική καταναλωτική μονάδα η οποία μέσω της τελευταίας επιτυγχάνει την αναπαραγωγή του είδους και την κάλυψη κυρίως των βιολογικών αναγκών των μελών της. Σε καμία από τις ενότητες που αναφέρονται στην οικογένεια δεν παρουσιάζεται η ιστορική-ανθρωπολογική της εξέλιξη μέχρι την πυρηνική αστική οικογένεια. Δεν αναφέρονται οι προϋποθέσεις για τη σύναψη ενός σωστού γάμου παρά μόνο η ηλικία, η ωριμότητα και η καλή υγεία των μελόνυμφων.
Υποτιμάται ο ρόλος της οικογένειας στην κάλυψη των αναγκών των παιδιών για ασφάλεια, επικοινωνία, θαλπωρή, συνεργασία, κατανόηση και διαπαιδαγώγηση. Το θέμα των ρόλων μέσα στην οικογένεια παρουσιάζεται μόνο στο επίπεδο του μοιράσματος των δουλειών μέσα στο σπίτι και δε γίνεται καμία αναφορά στο ποιοι είναι οι επικρατούντες ρόλοι, πως αυτοί εκφράζουν την ανισότητα που επικρατεί στην εργασία και την ευρύτερη κοινωνία, ποια ήταν τα αίτια εμφάνισης της ανισότητας και η ιστορική της εξέλιξη.
Σε όλα τα παραπάνω ο ρόλος του κράτους παρουσιάζεται ως παρεμβατικός λέγοντας χαρακτηριστικά ότι κάνει ό,τι μπορεί.
Για την κοινοτική ζωή. Η πραγματικότητα παρουσιάζεται ως εξωραϊσμένη. Σε μια κοινότητα, σύμφωνα πάντα με το βιβλίο όλοι εργάζονται και προσφέρουν, οι σχέσεις είναι ισότιμες και ρυθμισμένες στη βάση μιας συναίνεσης που εξυπηρετεί εξίσου όλους τους συμβαλλόμενους.
Για τις ελληνικές κοινότητες, η ζωή στο χωριό είναι σκληρή μόνο λόγω των κακών καιρικών συνθηκών και των φυτικών ασθενειών που έχουν επιπτώσεις στο εισόδημα των αγροτών. Για την παρέμβαση του κράτους αυτή εξαντλείται στη φροντίδα για φτιάξιμο δρόμων.
Η ζωή στην πόλη είναι επίσης σκληρή λόγω της ίδιας της ύπαρξής της. Οι άνθρωποι είναι μακριά ο ένας από τον άλλο γιατί χάνονται μέσα στο πλήθος, η ίδια η πολυκοσμία επιτρέπει σε εγκληματικά στοιχεία να δρουν. Για τη μόλυνση του περιβάλλοντος ευθύνονται τα άψυχα και παρεμβάσεις όπως φίλτρα στα εργοστάσια και καλύτερα καύσιμα θα λύσουν τα προβλήματα.
Όσον αφορά τη διοίκηση των χωριών και των πόλεων έχουμε μια απλή παρουσίαση του τρόπου εκλογής των τοπικών αρχόντων και οι αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης εξαντλούνται στην είσπραξη φόρων και την κατασκευή τεχνικών έργων.
Το κεφάλαιο για την κρατική μέριμνα θεωρείται ως πιο σημαντικό από εμάς γιατί παρουσιάζει την εικόνα του κράτους και δη του ελληνικού ως ένα μηχανισμό ΄που εξασφαλίζει και στον τελευταίο πολίτη ελευθερία , δημοκρατία, ασφάλεια και παροχές. Ειδικά το ελληνικό κράτος παρουσιάζεται ως το καλύτερο κοινωνικό κράτος που υπήρξε ποτέ στον κόσμο. Επεμβαίνει διορθωτικά στην κατανομή του εθνικού εισοδήματος με παροχές για τους ασθενέστερους, φροντίζει για την υγεία, την εκπαίδευση, το περιβάλλον, τον αθλητισμό κ.ά Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε το παράδειγμα της σελ. 51 του βιβλίου της Ε΄τάξης όπου γράφεται ότι η ΔΕΗ και ο ΟΤΕ προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε τιμές κόστους.
Εδώ να αναφερθούμε επίσης σε ένα σημείο από το βιβλίο δασκάλου της ΣΤ΄τάξης που αφορά την κοινωνική πρόνοια όπου εκθειάζεται η σημασία της για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας αλλά παράλληλα τονίζεται η δυσμενής της επίδραση γιατί απορροφά πολλά χρηματικά ποσά και παράλληλα αμβλύνει τα κίνητρα για εργασία και απασχόληση.
Για την εργασία: Παρουσιάζεται ως το μέσο για την εξασφάλιση των απαραίτητων για τη ζωή και την πρόοδο των κοινωνιών. Δε φαίνεται από πουθενά ότι η εργασία είναι αυτή που δημιούργησε τον άνθρωπο και τον έκανε να ξεχωρίσει από τα ζώα. Η ανεργία παρουσιάζεται μόνο ως αποτέλεσμα κακών οικονομικών συνθηκών που δε δημιουργούν ευκαιρίες για απασχόληση. Για τον καταμερισμό της εργασίας δε γίνεται διάκριση ανάμεσα στο φυσικό και κοινωνικό καταμερισμό και ιστορική αναφορά. Δε γίνεται αναφορά στην ταξική διάρθρωση της κοινωνίας ως αποτέλεσμα του κοινωνικού καταμερισμού ΄της εργασίας. Η αναγκαιότητα του ολοένα και αυξανόμενου καταμερισμού οφείλεται στην τεχνολογική πρόοδο και όχι στα μοντέλα εργασίας με σκοπό την αύξηση της παραγωγής και της εκμετάλλευσης. Δε γίνεται καμία αναφορά στην αλλοτρίωση του εργαζόμενου λόγω της ενασχόλησης του με μία ξεκομμένη ειδίκευση και τους κινδύνους που περικλείει αυτή για την προσωπικότητα του ατόμου. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός εξαρτάται από τη στάση των γονέων, το μάθημα του επαγγελματικού προσανατολισμού και την ανακάλυψη των ενδιαφερόντων και δεξιοτήτων του νέου ανθρώπου. Η δυνατότητα πρόσβασης στις βαθμίδες της εκπαίδευσης, η ανεργία, η κοινωνική προβολή ορισμένων επαγγελμάτων, η οικονομική ευχέρεια των γονέων να βοηθήσουν τα παιδιά τους δεν αναφέρονται στο βιβλίο του μαθητή. Στο β.δ. γίνεται σύσταση στο δάσκαλο να παρουσιάσει το θέμα με λεπτότητα και προσοχή. Για τη θέση των εργαζομένων άλλοτε και τώρα οι κατακτήσεις των εργαζομένων παρουσιάζονται εν μέρει ως αποτέλεσμα αγώνων και αποκαλούνται «ευεργετήματα».
Για τα δικαιώματα του ανθρώπου: η έννοια του δικαιώματος παρουσιάζεται σε άμεση συνάφεια με την έννοια του καθήκοντος. Η σύνδεση αυτή αγνοεί ή παραμερίζει την ύπαρξη και λειτουργία των δικαιωμάτων στα πλαίσια των πανανθρώπινων αξιών και τα περιορίζει στο στενό χωρο-χρονικό πλαίσιο μιας συγκεκριμένης πολιτικής κοινωνίας. Έτσι η σύνδεση αυτή παρουσιάζεται ως μία απαραβίαστη δυαδική σχέση η οποία μόνο ως τέτοια εξασφαλίζει την αρμονική συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων. Επικαλύπτεται έτσι ο κοινωνικά και ταξικά καθορισμένος χαρακτήρας τους και οδηγεί το μαθητή στη στατική θεώρηση τους , χωρίς να μπορεί να σκεφτεί τα περιθώρια αλλαγής, βελτίωσης ή επανακαθορισμού τους.
Για το κράτος: μιλήσαμε και παραπάνω για την κρατική μέριμνα. Στο βιβλίο της ΣΤ΄τάξης το κράτος αναλύεται συστηματικά στα πλαίσια της Ελληνικής πολιτείας και από την πλευρά της θεωρητικής προσέγγισης του κράτους δικαίου. Δίνεται η νομική-πολιτειολογική έννοια του κράτους [χώρος ,λαός, εξουσία] και η εξουσία αυτή είναι νόμιμη και γενική. Σαφώς δεν περιμέναμε από ένα τέτοιο σχολείο να δίνει στους μαθητές την μαρξιστική-λενινιστική αντίληψη για το κράτος. Στο βιβλίο του δασκάλου όμως τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους. Αφού δίνονται θεωρητικές γνώσεις για το τι είναι το κράτος δικαίου τονίζεται σαφώς ότι δε θα δοθούν άλλες πληροφορίες για τις προσεγγίσεις του κράτους ούτε στο δάσκαλο ούτε στα παιδιά γιατί τα παιδιά δεν είναι σε θέση να τις αντιληφθούν.[προφανώς μαζί τους και ο δάσκαλος] Έτσι στα πλαίσια του κράτους δίνονται και οι έννοιες λαός –έθνος και πολίτευμα στη βάση της αστικοφιλελεύθερης αντίληψης περί ενός έθνους- ενός κράτους πλην εξαιρέσεων, και περί πολιτεύματος που στηρίζεται στη λαϊκή συναίνεση και αποδοχή. Σ’ αυτά τα πλαίσια ορίζεται και η ελληνική πολιτεία της οποίας η λειτουργία εκθειάζεται χωρίς να παρουσιάζεται το παραμικρό πρόβλημα μιας είναι μια δημοκρατική πολιτεία και σαφώς καλύτερη από παλιότερες μορφές διακυβέρνησης που έχει υποστεί ο ελληνικός λαός. Τέλος για το κράτος έχουμε ανάλυση των θεμελιωδών λειτουργιών του: 1.εξασφάλιση της εσωτερικής τάξης και της εξωτερικής ασφάλειας [η νομοθετική εξουσία, η αστυνομία και η δικαστική εξουσία υπάρχουν για να εξασφαλίζουν την πρώτη] 2. κοινωνικές δραστηριότητες του κράτους [αναφερθήκαμε εμφατικά πιο πάνω σ’ αυτές και στην κοινωνική πρόνοια] 3. τα οικονομικά του κράτους , όπου μέσω των φόρων και των δασμών το κράτος, αφού πρώτα έχει φορολογήσει δίκαια και αναλογικά, αναδιανέμει μέσω των δημοσίων έργων και της κοινωνικής πρόνοιας. Η αναδιανομή θεωρείται κοινωνικά δίκαιη.
Για την παγκόσμια κοινωνία: λειτουργεί ουδέτερα , δεν υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα και συμμαχίες στη βάση αυτών. Οι πόλεμοι οφείλονται σε ισχυρούς λαούς που θέλουν να υποδουλώσουν και να εκμεταλλευτούν άλλους ή σε παράφρονες ηγέτες. Οι διεθνείς οργανισμοί αποτελούν μια προσπάθεια ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Προπαγανδιστικός χαρακτήρας των βιβλίων και όχι ουσιαστική προσέγγιση και ανάλυση των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών
2. Δίνεται η εντύπωση ενός αρμονικά τέλειου οργανισμού, δημιουργήθηκε με την ελεύθερη βούληση όλων και εξυπηρετεί το ίδιο όλους.
3. Ειδικά για το κράτος –ουδέτερος χαρακτήρας
4. Ο λαός ως εκλογικό σώμα και ως εκφραζόμενος για επιμέρους θέματα μέσω κομμάτων και σωματείων. Η δράση του ενεργή για δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία μόνο.
5. Ρόλος διεθνούς κοινωνίας
6. κοινωνιολογική και πολική κατάρτιση του εκπαιδευτικού
Προσπάθεια μας όλα αυτά τα χρόνια η μελέτη των περιεχομένων της εκπαίδευσης στην πρώτη βαθμίδα. Kυρίως η ιδεολογική προσέγγιση των εγχειριδίων διδασκαλίας και η κριτική των μεθόδων διδασκαλίας η οποία είναι δεμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό με την ιδεολογία της εκπαίδευσης και τα βιβλία.
Στα πλαίσια αυτά μέσα σε μια πορεία χρόνων, ασχοληθήκαμε με τη μελέτη μιας σειράς μαθημάτων και των διδακτικών τους εγχειριδίων, χωρίς να έχουμε πρόθεση να εκπονήσουμε πλήρεις επιστημονικές εργασίες οι οποίες έχουν σα σκοπό να τεθούν υπό την κρίση κάποιου πανεπιστημιακού οργάνου ή κάποιου επιστημονικού συνεδρίου. Σκοπός μας ήταν και είναι να μελετήσουμε και να αναλύσουμε κάποια πράγματα με βάση το γνωστικό μας υπόβαθρο και τις κοσμοθεωρητικές μας αντιλήψεις.
Κάπως έτσι ξεκίνησε και η μελέτη του μαθήματος και των βιβλίων της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. Είχαμε, ξεκινώντας, υπόψη μας τη σημασία του μαθήματος για την πολιτική κοινωνικοποίηση των παιδιών και την ιδεολογική τους διαπαιδαγώγηση.
Η μελέτη και η προσεκτική ανάλυση των εγχειριδίων και των βιβλίων του δασκάλου αλλά και η διδακτική μας εμπειρία η οποία στάθηκε πολύτιμη, μας οδήγησαν σε κάποια συμπεράσματα τα οποία μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για ένα μάθημα που εξόφθαλμα και χοντροκομμένα παραποιεί την πραγματικότητα και στοχεύει στη μονομερή και εξωραϊσμένη αντίληψή της.
Συγκεκριμένα:
1. Η κοινωνικοποίηση είναι ένας από τους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης στη βιομηχανική κοινωνία. Αυτή περιλαμβάνει και την πολιτική κοινωνικοποίηση. Σαφώς η τελευταία απασχολεί τους ρυθμιστές της εκπαίδευσης και των αναλυτικών προγραμμάτων μιας και είναι καθοριστική για την ποιότητα και τον προσανατολισμό των αυριανών πολιτών.
2. Η συμμετοχή της εκπαίδευσης στην πολιτική κοινωνικοποίηση των μαθητών δε γίνεται μόνο μέσω του σχετικού μαθήματος αλλά αφορά το σύνολο των ανθρωπιστικών μαθημάτων. Από τη γλώσσα ως τη γεωγραφία, από τη μελέτη περιβάλλοντος ως το ίδιο το μάθημα της ΚΠΑ.
3. Πολιτική κοινωνικοποίηση έχουμε και μέσω του κρυφού αναλυτικού προγράμματος και μάλιστα πολύ πιο αποτελεσματική.
4. Πότε γράφτηκαν τα βιβλία και τι αντιλήψεις επικρατούσαν εκείνη την εποχή. Εδώ τονίζουμε ότι πρόκειται για απαρχαιωμένα βιβλία.
Για την Ε΄ ΤΑΞΗ
Οικογένεια- Ζωή στις κοινότητες και στις πόλεις- Κρατική μέριμνα-Εργασία- Δικαιώματα και καθήκοντα του ανθρώπου
Για τη ΣΤ΄ ΤΑΞΗ
Κράτος- Κράτος και έθνος- πολίτευμα και πολιτικό σύστημα-Είδη πολιτευμάτων- Δραστηριότητες του κράτους [θεμελιώδεις λειτουργίες: εσωτερική τάξη και εξωτερική ασφάλεια, κοινωνικές δραστηριότητες , τα οικονομικά του κράτους]- Ελληνική δημοκρατία [ιστορική αναφορά στα πολιτεύματα στην αρχαία Ελλάδα, στο Βυζάντιο , στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και στους κυριότερους σταθμούς στη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας.]-Σύνταγμα- Εμείς και ο κόσμος
Επειδή ο χρόνος δεν μας επιτρέπει να αναφερθούμε αναλυτικά σε μία μία χωριστά τις ενότητες θα προσπαθήσουμε να σας δώσουμε μερικά παραδείγματα:
Η δημιουργία των κοινωνιών παρουσιάζεται ως εξελικτική και αυτόματη χωρίς να γίνεται αναφορά στα στάδια από τα οποία πέρασε και στο ρόλο της εργασίας στην δημιουργία και εξέλιξή τους.
Οι κανόνες της ανθρώπινης συμβίωσης και οι κανόνες συμπεριφοράς, οι νόμοι παρουσιάζονται ως αποτελέσματα κοινής συναίνεσης με σκοπό την εύρυθμη λειτουργία των κοινωνιών. Δε γίνεται καμία συσχέτιση με την εξέλιξη των κοινωνικών συστημάτων, των τρόπων παραγωγής, των κοινωνικών τάξεων και των συμφερόντων τους, της πάλης μεταξύ αυτών των τάξεων που καθορίζει και τους κανόνες και των ποικίλων μορφών διακυβέρνησης από τις οποίες εξαρτάται το είδος και η ποιότητα των κανόνων.
Για τους συγγραφείς των βιβλίων η εξέλιξη των νομικών συστημάτων οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, στη μόρφωση των ανθρώπων και στις αλλαγές των αξιών. Στο τέλος γίνεται και μια μικρή αναφορά στους αγώνες των ανθρώπων για το καλύτερο.
Η οικογένεια παρουσιάζεται ως βασική καταναλωτική μονάδα η οποία μέσω της τελευταίας επιτυγχάνει την αναπαραγωγή του είδους και την κάλυψη κυρίως των βιολογικών αναγκών των μελών της. Σε καμία από τις ενότητες που αναφέρονται στην οικογένεια δεν παρουσιάζεται η ιστορική-ανθρωπολογική της εξέλιξη μέχρι την πυρηνική αστική οικογένεια. Δεν αναφέρονται οι προϋποθέσεις για τη σύναψη ενός σωστού γάμου παρά μόνο η ηλικία, η ωριμότητα και η καλή υγεία των μελόνυμφων.
Υποτιμάται ο ρόλος της οικογένειας στην κάλυψη των αναγκών των παιδιών για ασφάλεια, επικοινωνία, θαλπωρή, συνεργασία, κατανόηση και διαπαιδαγώγηση. Το θέμα των ρόλων μέσα στην οικογένεια παρουσιάζεται μόνο στο επίπεδο του μοιράσματος των δουλειών μέσα στο σπίτι και δε γίνεται καμία αναφορά στο ποιοι είναι οι επικρατούντες ρόλοι, πως αυτοί εκφράζουν την ανισότητα που επικρατεί στην εργασία και την ευρύτερη κοινωνία, ποια ήταν τα αίτια εμφάνισης της ανισότητας και η ιστορική της εξέλιξη.
Σε όλα τα παραπάνω ο ρόλος του κράτους παρουσιάζεται ως παρεμβατικός λέγοντας χαρακτηριστικά ότι κάνει ό,τι μπορεί.
Για την κοινοτική ζωή. Η πραγματικότητα παρουσιάζεται ως εξωραϊσμένη. Σε μια κοινότητα, σύμφωνα πάντα με το βιβλίο όλοι εργάζονται και προσφέρουν, οι σχέσεις είναι ισότιμες και ρυθμισμένες στη βάση μιας συναίνεσης που εξυπηρετεί εξίσου όλους τους συμβαλλόμενους.
Για τις ελληνικές κοινότητες, η ζωή στο χωριό είναι σκληρή μόνο λόγω των κακών καιρικών συνθηκών και των φυτικών ασθενειών που έχουν επιπτώσεις στο εισόδημα των αγροτών. Για την παρέμβαση του κράτους αυτή εξαντλείται στη φροντίδα για φτιάξιμο δρόμων.
Η ζωή στην πόλη είναι επίσης σκληρή λόγω της ίδιας της ύπαρξής της. Οι άνθρωποι είναι μακριά ο ένας από τον άλλο γιατί χάνονται μέσα στο πλήθος, η ίδια η πολυκοσμία επιτρέπει σε εγκληματικά στοιχεία να δρουν. Για τη μόλυνση του περιβάλλοντος ευθύνονται τα άψυχα και παρεμβάσεις όπως φίλτρα στα εργοστάσια και καλύτερα καύσιμα θα λύσουν τα προβλήματα.
Όσον αφορά τη διοίκηση των χωριών και των πόλεων έχουμε μια απλή παρουσίαση του τρόπου εκλογής των τοπικών αρχόντων και οι αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης εξαντλούνται στην είσπραξη φόρων και την κατασκευή τεχνικών έργων.
Το κεφάλαιο για την κρατική μέριμνα θεωρείται ως πιο σημαντικό από εμάς γιατί παρουσιάζει την εικόνα του κράτους και δη του ελληνικού ως ένα μηχανισμό ΄που εξασφαλίζει και στον τελευταίο πολίτη ελευθερία , δημοκρατία, ασφάλεια και παροχές. Ειδικά το ελληνικό κράτος παρουσιάζεται ως το καλύτερο κοινωνικό κράτος που υπήρξε ποτέ στον κόσμο. Επεμβαίνει διορθωτικά στην κατανομή του εθνικού εισοδήματος με παροχές για τους ασθενέστερους, φροντίζει για την υγεία, την εκπαίδευση, το περιβάλλον, τον αθλητισμό κ.ά Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε το παράδειγμα της σελ. 51 του βιβλίου της Ε΄τάξης όπου γράφεται ότι η ΔΕΗ και ο ΟΤΕ προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε τιμές κόστους.
Εδώ να αναφερθούμε επίσης σε ένα σημείο από το βιβλίο δασκάλου της ΣΤ΄τάξης που αφορά την κοινωνική πρόνοια όπου εκθειάζεται η σημασία της για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας αλλά παράλληλα τονίζεται η δυσμενής της επίδραση γιατί απορροφά πολλά χρηματικά ποσά και παράλληλα αμβλύνει τα κίνητρα για εργασία και απασχόληση.
Για την εργασία: Παρουσιάζεται ως το μέσο για την εξασφάλιση των απαραίτητων για τη ζωή και την πρόοδο των κοινωνιών. Δε φαίνεται από πουθενά ότι η εργασία είναι αυτή που δημιούργησε τον άνθρωπο και τον έκανε να ξεχωρίσει από τα ζώα. Η ανεργία παρουσιάζεται μόνο ως αποτέλεσμα κακών οικονομικών συνθηκών που δε δημιουργούν ευκαιρίες για απασχόληση. Για τον καταμερισμό της εργασίας δε γίνεται διάκριση ανάμεσα στο φυσικό και κοινωνικό καταμερισμό και ιστορική αναφορά. Δε γίνεται αναφορά στην ταξική διάρθρωση της κοινωνίας ως αποτέλεσμα του κοινωνικού καταμερισμού ΄της εργασίας. Η αναγκαιότητα του ολοένα και αυξανόμενου καταμερισμού οφείλεται στην τεχνολογική πρόοδο και όχι στα μοντέλα εργασίας με σκοπό την αύξηση της παραγωγής και της εκμετάλλευσης. Δε γίνεται καμία αναφορά στην αλλοτρίωση του εργαζόμενου λόγω της ενασχόλησης του με μία ξεκομμένη ειδίκευση και τους κινδύνους που περικλείει αυτή για την προσωπικότητα του ατόμου. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός εξαρτάται από τη στάση των γονέων, το μάθημα του επαγγελματικού προσανατολισμού και την ανακάλυψη των ενδιαφερόντων και δεξιοτήτων του νέου ανθρώπου. Η δυνατότητα πρόσβασης στις βαθμίδες της εκπαίδευσης, η ανεργία, η κοινωνική προβολή ορισμένων επαγγελμάτων, η οικονομική ευχέρεια των γονέων να βοηθήσουν τα παιδιά τους δεν αναφέρονται στο βιβλίο του μαθητή. Στο β.δ. γίνεται σύσταση στο δάσκαλο να παρουσιάσει το θέμα με λεπτότητα και προσοχή. Για τη θέση των εργαζομένων άλλοτε και τώρα οι κατακτήσεις των εργαζομένων παρουσιάζονται εν μέρει ως αποτέλεσμα αγώνων και αποκαλούνται «ευεργετήματα».
Για τα δικαιώματα του ανθρώπου: η έννοια του δικαιώματος παρουσιάζεται σε άμεση συνάφεια με την έννοια του καθήκοντος. Η σύνδεση αυτή αγνοεί ή παραμερίζει την ύπαρξη και λειτουργία των δικαιωμάτων στα πλαίσια των πανανθρώπινων αξιών και τα περιορίζει στο στενό χωρο-χρονικό πλαίσιο μιας συγκεκριμένης πολιτικής κοινωνίας. Έτσι η σύνδεση αυτή παρουσιάζεται ως μία απαραβίαστη δυαδική σχέση η οποία μόνο ως τέτοια εξασφαλίζει την αρμονική συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων. Επικαλύπτεται έτσι ο κοινωνικά και ταξικά καθορισμένος χαρακτήρας τους και οδηγεί το μαθητή στη στατική θεώρηση τους , χωρίς να μπορεί να σκεφτεί τα περιθώρια αλλαγής, βελτίωσης ή επανακαθορισμού τους.
Για το κράτος: μιλήσαμε και παραπάνω για την κρατική μέριμνα. Στο βιβλίο της ΣΤ΄τάξης το κράτος αναλύεται συστηματικά στα πλαίσια της Ελληνικής πολιτείας και από την πλευρά της θεωρητικής προσέγγισης του κράτους δικαίου. Δίνεται η νομική-πολιτειολογική έννοια του κράτους [χώρος ,λαός, εξουσία] και η εξουσία αυτή είναι νόμιμη και γενική. Σαφώς δεν περιμέναμε από ένα τέτοιο σχολείο να δίνει στους μαθητές την μαρξιστική-λενινιστική αντίληψη για το κράτος. Στο βιβλίο του δασκάλου όμως τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους. Αφού δίνονται θεωρητικές γνώσεις για το τι είναι το κράτος δικαίου τονίζεται σαφώς ότι δε θα δοθούν άλλες πληροφορίες για τις προσεγγίσεις του κράτους ούτε στο δάσκαλο ούτε στα παιδιά γιατί τα παιδιά δεν είναι σε θέση να τις αντιληφθούν.[προφανώς μαζί τους και ο δάσκαλος] Έτσι στα πλαίσια του κράτους δίνονται και οι έννοιες λαός –έθνος και πολίτευμα στη βάση της αστικοφιλελεύθερης αντίληψης περί ενός έθνους- ενός κράτους πλην εξαιρέσεων, και περί πολιτεύματος που στηρίζεται στη λαϊκή συναίνεση και αποδοχή. Σ’ αυτά τα πλαίσια ορίζεται και η ελληνική πολιτεία της οποίας η λειτουργία εκθειάζεται χωρίς να παρουσιάζεται το παραμικρό πρόβλημα μιας είναι μια δημοκρατική πολιτεία και σαφώς καλύτερη από παλιότερες μορφές διακυβέρνησης που έχει υποστεί ο ελληνικός λαός. Τέλος για το κράτος έχουμε ανάλυση των θεμελιωδών λειτουργιών του: 1.εξασφάλιση της εσωτερικής τάξης και της εξωτερικής ασφάλειας [η νομοθετική εξουσία, η αστυνομία και η δικαστική εξουσία υπάρχουν για να εξασφαλίζουν την πρώτη] 2. κοινωνικές δραστηριότητες του κράτους [αναφερθήκαμε εμφατικά πιο πάνω σ’ αυτές και στην κοινωνική πρόνοια] 3. τα οικονομικά του κράτους , όπου μέσω των φόρων και των δασμών το κράτος, αφού πρώτα έχει φορολογήσει δίκαια και αναλογικά, αναδιανέμει μέσω των δημοσίων έργων και της κοινωνικής πρόνοιας. Η αναδιανομή θεωρείται κοινωνικά δίκαιη.
Για την παγκόσμια κοινωνία: λειτουργεί ουδέτερα , δεν υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα και συμμαχίες στη βάση αυτών. Οι πόλεμοι οφείλονται σε ισχυρούς λαούς που θέλουν να υποδουλώσουν και να εκμεταλλευτούν άλλους ή σε παράφρονες ηγέτες. Οι διεθνείς οργανισμοί αποτελούν μια προσπάθεια ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Προπαγανδιστικός χαρακτήρας των βιβλίων και όχι ουσιαστική προσέγγιση και ανάλυση των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών
2. Δίνεται η εντύπωση ενός αρμονικά τέλειου οργανισμού, δημιουργήθηκε με την ελεύθερη βούληση όλων και εξυπηρετεί το ίδιο όλους.
3. Ειδικά για το κράτος –ουδέτερος χαρακτήρας
4. Ο λαός ως εκλογικό σώμα και ως εκφραζόμενος για επιμέρους θέματα μέσω κομμάτων και σωματείων. Η δράση του ενεργή για δημοκρατία και εθνική ανεξαρτησία μόνο.
5. Ρόλος διεθνούς κοινωνίας
6. κοινωνιολογική και πολική κατάρτιση του εκπαιδευτικού
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου