ΔΔ5: Επίπεδο εκπαίδευσης Δήμου Περιστερίου
3.1. Δείκτης εκπαίδευσης εγγράμματου πληθυσμού
Ο χαμηλός δείκτης εκπαίδευσης και τα υψηλά ποσοστά αναλφαβητισμού μιας μεγάλης μερίδας των Περιστεριωτών τοποθετεί συνολικά το ζήτημα της υποεκπαίδευσης και του αναλφαβητισμού ως ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα με ευρύτερες επιπτώσεις στην ανάπτυξη της περιοχής. Το επίπεδο εκπαίδευσης κατά ομάδα ηλικίας αποτυπώνεται από τον πίνακα 1:
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
ΤΙΤΛΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Διδακτορικού 506 0,41% 331 175
Πτυχιούχοι ΑΕΙ 7.251 5,86% 3.564 3.687
Πτυχιούχοι ΤΕΙ- ΚΑΤΕΕ- ΚΑΤΕ 3.135 2,53 1.577 1.558
Πτυχιούχοι Ανωτέρων σχολών 5.700 4,60% 2.959 2.741
Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης 38.596 31,10% 19.869 18.727
Απόφοιτοι Γ΄ Γυμνασίου 16.705 13,50 9.297 7.408
Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό) 38.918 31,40% 18.242 20.676
Δεν τελείωσαν το Δημοτικό γνωρίζοντες ανάγνωση, γραφή 9.811 7,92% 3.740 6.071
Αγράμματοι, μη γνωρίζοντες ανάγνωση και γραφή 3.304 2,7% 886 2.418
ΣΥΝΟΛΟ 123.926 100% 60.465 63.461
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, απογραφή 2001
Σύμφωνα με τον πίνακα 1, οι δυο πολυπληθέστερες ομάδες του πληθυσμού με βάση το δείκτη εκπαίδευσης βρίσκονται στους αποφοίτους του Δημοτικού και του Λυκείου. Πιο συγκεκριμένα οι απόφοιτοι του Δημοτικού είναι το 31,40 % και του Λυκείου το 31,10%. Ακολουθούν κατά σειρά απόλυτου μεγέθους όσοι τελείωσαν το Γυμνάσιο (13,50%), όσοι δεν τελείωσαν το Δημοτικό (7,92%), οι πτυχιούχοι ΑΕΙ (5,86%), οι πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών (4,60%) και στο τέλος της ακολουθίας βρίσκονται οι πτυχιούχοι ΤΕΙ (2,53%), οι Αγράμματοι (2,7%) και οι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος (0,41%).
Για να μπορέσουμε όμως να προχωρήσουμε σε ασφαλή συμπεράσματα για τα μεγέθη του αναλφαβητισμού και της υποεκπαίδευσης πρέπει να κάνουμε ορισμένες αναγκαίες τροποποιήσεις του πίνακα 1, στη βάση της αποτύπωσης των πραγματικών δεδομένων των απογραφών. Σε αυτό μας υποχρεώνει το γεγονός ότι στις κατηγορίες «Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό)» και «Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση» δεν αποτυπώνονται τα πραγματικά δεδομένα στην πολυπληθή ηλικιακή ομάδα «10-19». Όπως διαφαίνεται και από την εσωτερική ανάλυση του επιπέδου εκπαίδευσης σε σχέση με τις ομάδες ηλικιών του πραγματικού πληθυσμού, όπως αυτά αποτυπώνονται στους σχετικούς πίνακες της ΕΣΥΕ παρατηρείται μια διαφοροποίηση σχετικά με το ποσοστό κάθε υποκατηγορίας στην ηλικιακή ομάδα των «10-19» Πιο συγκεκριμένα:
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ ΟΣΩΝ ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΑΝ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΗΛΙΚΙΑΣ
Απόφοιτοι Στοιχειώδους
Εκπαίδευσης (Δημοτικού) 38.918
(33.791) 18.242
(15.626) 20.676
(18.165)
10-19 5.127 2.616 2.511
20-24 838 513 325
25-29 999 615 384
30-44 7.034 3.217 3.817
45-64 15.884 7.073 8.811
65 και άνω 9.036 4.208 4.828
Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν ανάγνωση
και γραφή 9.811
(6.891) 3.740
(2.237) 6.071
(4.654)
10-19 2.920 1.503 1.417
20-24 50 37 13
25-29 69 51 18
30-44 240 139 101
45-64 1.961 511 1.450
65 και άνω 4.571 1.499 3.072
Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες ανάγνωση και γραφή) 3.304 886 2.418
10-19 47 25 22
20-24 109 78 31
25-29 128 95 33
30-44 314 186 128
45-64 635 158 477
65 και άνω 2.071 344 1.727
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, απογραφή 2001
1. Στην εσωτερική ανάλυση του πίνακα 2 αναγράφεται ότι στην υποκατηγορία «Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό)» η ηλικιακή ομάδα «10-19» αποτελείται από 5.127 άτομα από το σύνολο των 38.918 ατόμων (ποσοστό 13,1%). Ο αριθμός αυτός, είναι από μόνος του πολύ υψηλός και μπορεί να παραπλανήσει σχετικά με το μέγεθος και την ερμηνεία του αναλφαβητισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται όσοι είναι «10 ετών και άνω», που σημαίνει ότι ενυπάρχουν και τα άτομα εκείνα που, κατά τη δεδομένη χρονική στιγμή της απογραφής, φοιτούσαν στο Γυμνάσιο. Με βάση τον αριθμό των 5.236 φοιτούντων στα δημόσια Γυμνάσια του Περιστερίου, κατά το σχολικό έτος 2001-2002 (αριθμός που προκύπτει από τα Γραφείο Β΄θμιας Εκπαίδευσης Περιστερίου), ο αριθμός αυτός προσεγγίζει κατά πολύ τον αναγραφέντα στο Στατιστικό Πίνακα της ΕΣΥΕ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν πρέπει να αντιπροσωπεύεται σημαντικός αριθμός ατόμων στην ηλικιακή αυτή ομάδα (εκτός, ίσως, ενός ελάχιστου αριθμού ειδικών περιπτώσεων) και πρέπει να αφαιρεθεί και να τροποποιηθεί ο πίνακας. Έτσι, ο αριθμός των κατοίκων του Δήμου Περιστερίου της κατηγορίας «Απόφοιτοι Δημοτικού» δεν πρέπει να ξεπερνά κατά πολύ τους 33.000. Όμως, για λόγους μεθοδολογικούς και πρακτικούς, παραλείπεται η ηλικιακή ομάδα των «10-19» και η ανάλυση των δεδομένων θα γίνει με συνολικό αριθμό τους 33.791 (38.918- 5.127). Σε σχέση με το φύλο οι Άντρες ανέρχονται σε 15.626 (18.242- 2.616) και οι Γυναίκες σε 18.165 (20.676- 2.511).
2. Το ίδιο φαινόμενο επαναλαμβάνεται και στην κατηγορία: «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού, γνωρίζοντες να διαβάζουν και γράφουν». Σε απόλυτο αριθμό εκφράζουν μια σχετικά μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Όπως και στην προηγούμενη υποκατηγορία των «Αποφοίτων του Δημοτικού», δεν αντιπροσωπεύεται ο πραγματικός αριθμός. Πιο συγκεκριμένα αναγράφεται στο απογραφικό δελτίο (βλ. πίνακα 3) ότι στην ηλικιακή ομάδα των «10-19» ανήκουν 2.920 άτομα (1.503 Άντρες και 1.417 Γυναίκες), δηλαδή το 29,8% της κατηγορίας αυτής. Για την αποτίμηση των πραγματικών δεδομένων στην ηλικιακή αυτή ομάδα, πρέπει να αφαιρεθούν οι 3.012 μαθητές που φοιτούσαν κατά το σχολικό έτος 2001-2002 στην Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου (Ε΄=1.487, ΣΤ΄=1.527), οι οποίοι περιλαμβάνονται στην απογραφή. Η διαφορά που προκύπτει (-92) οφείλεται στο χρόνο εισόδου των μαθητών στο Δημοτικό Σχολείο (συμπληρωμένα ή όχι τα 6 χρόνια). Σε κάθε όμως περίπτωση, για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τα μεγέθη αυτής της υποκατηγορίας, πρέπει να μην υπολογίσουμε τον αριθμό της ηλικιακής ομάδας «10-19» στο σύνολο της κατηγορίας αυτής και έτσι δεχόμαστε ότι το αριθμητικό μέγεθός της ανέρχεται στους 6.891 (9.811- 2.920). Σε σχέση με το φύλο οι Άντρες ανέρχονται σε 2.237 (3.740-1.503) και οι Γυναίκες σε 4.654 (6.071- 1.417).
Με βάση τις παραπάνω αναγκαίες τροποποιήσεις, ο πραγματικός πληθυσμός των υποεκπαιδευμένων μειώνεται κατά 8.047 (5.127 από την κατηγορία «Απόφοιτοι Δημοτικού και 2.920 από την κατηγορία «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού αλλά γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν»). Συνεπώς, ο υπό εξέταση πραγματικός πληθυσμός (123.926) περιορίζεται αποκλειστικά στους ενήλικες και η ομάδα αναφοράς ανέρχεται στο σύνολό της στους 115.879 (123.926- 8.047). Τα νέα αυτά αριθμητικά δεδομένα αποτυπώνονται στον πίνακα 2:
ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
ΤΙΤΛΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Διδακτορικού 506 0,44 % 331 175
Πτυχιούχοι ΑΕΙ 7.251 6,3% 3.564 3.687
Πτυχιούχοι ΤΕΙ-
ΚΑΤΕΕ- ΚΑΤΕ 3.135 2,7% 1.577 1.558
Πτυχιούχοι
Ανωτέρων σχολών 5.700 4,9% 2.959 2.741
Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης 38.596 33,3% 19.869 18.727
Απόφοιτοι Γ΄ Γυμνασίου 16.705 14,4% 9.297 7.408
Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό) 33.791 29,2 % 15.626 18.165
Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν
ανάγνωση και γραφή 6.891 5,9% 2.237 4.654
Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες ανάγνωση και γραφή) 3.304 2,9% 886 2.418
ΣΥΝΟΛΟ 115.879 100% 56.346 59.533
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, απογραφή 2001, τροποποιημένος πίνακας
Πριν όμως προχωρήσουμε σε συγκριτικές αποτιμήσεις και σε εσωτερική ανάλυση του υποεκπαιδευμένου πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου και με σκοπό τον, όσο το δυνατό, ακριβή προσδιορισμό του φαινομένου του αναλφαβητισμού και άρα της ομάδας αναφοράς μας, θεωρούμε σκόπιμο να ομαδοποιήσουμε τις παραπάνω κατηγορίες ανάλογα με τα διακριτά έτη φοίτησης που αντιστοιχούν στις βαθμίδες διάρθρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Με την ομαδοποίηση αυτή γίνεται ευχερέστερη η συγκριτική αποτίμηση των δεικτών εκπαίδευσης ανά κατηγορία εκπαίδευσης και η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την έκταση του φαινομένου του αναλφαβητισμού και συνεπακόλουθα τη διερεύνηση, τού πώς εκφράζεται ο κοινωνικός αποκλεισμός στις υποεκπαιδευμένες πληθυσμιακές ομάδες. Πιο συγκεκριμένα:
α) Οι κατηγορίες «κάτοχοι Διδακτορικού», «Απόφοιτοι ΑΕΙ» και «Απόφοιτοι ΤΕΙ» εντάσσονται στην συγκεντρωτική κατηγορία «Απόφοιτοι ΑΕΙ-ΤΕΙ». β) Στην κατηγορία «Μέση Εκπαίδευση» εντάσσεται και η κατηγορία «Πτυχιούχοι Ανώτερων Σχολών». γ) Οι κατηγορίες «Απόφοιτοι Δημοτικού» και «μη απόφοιτοι του Δημοτικού, γνωρίζοντες να γράφουν και να διαβάζουν» εντάσσονται στην κατηγορία «Υποεκπαιδευμένοι» και ε) η κατηγορία «Αγράμματοι» παραμένει ως έχει. Έτσι ο πίνακας 3 τροποποιείται ως εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ, ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ, ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΙΝΑΚΑ 3
ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
115.879 100% 56.346 59.553
Απόφοιτοι ΑΕΙ- ΤΕΙ 10.892 9,4% 5.472 5.420
Απόφοιτοι Μ.Ε. 44.296 38,2% 22.828 21.468
Απόφοιτοι Γυμνασίου 16.705 14,4% 9.297 7.408
Υποεκπαιδευμένοι 40.682 35,1% 17.863 22.819
Αγράμματοι 3.304 2,9% 886 2.418
3.1.1. Κατηγορία «Πτυχιούχοι ΑΕΙ- ΤΕΙ»:
Με βάση τους πίνακες 3 και 4, διαφαίνεται ότι στο Δήμο Περιστερίου, ο πληθυσμός που έχει Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση ανέρχεται στους 10.892 (ποσοστό 9,4% επί του πραγματικού ενήλικα πληθυσμού), ισόρροπα κατανεμημένος ανάμεσα στα δύο φύλα (με εξαίρεση μόνο στην κατηγορία των κατόχων διδακτορικού διπλώματος, όπου οι Άντρες αποτελούν το 65,4%). Αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται όμως στο εσωτερικό της κατηγορίας αυτής. Η πολυπληθής πληθυσμιακή ομάδα βρίσκεται στους Αποφοίτους ΑΕΙ (7.251 σε αριθμό) και αν προστεθούν οι 506 κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος, ανέρχεται στους 7.757 (Άνδρες 3.895, Γυναίκες 3.862) που αποτελούν το 6,7% του συνολικού πληθυσμού και το 71,2% στην κατηγορία «Απόφοιτοι ΑΕΙ-ΤΕΙ». Αντίθετα οι πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών (ΤΕΙ-ΚΑΤΕΕ- ΚΑΤΕ) είναι μόλις 3.135 και αποτελούν το 2,7% του συνολικού πληθυσμού και το 28,8% της κατηγορίας αυτής. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι στον πληθυσμό του Δήμου Περιστερίου, λιγότερο από το 10% έχει Ανώτερη ή Ανώτατη Εκπαίδευση και η έμφαση ανάμεσα σε αυτούς δίνεται στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση και λιγότερο προς την Τεχνολογική.
3.1.2. Κατηγορία «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης»:
Στη συγκεντρωτική κατηγορία «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης» εντάσσονται οι απόφοιτοι κάθε τύπου σχολείου (Ενιαίου ή Τεχνικοεπαγγελματικού Λυκείου, Εξατάξιου Γυμνασίου, ΤΕΕ, Σχολές Μαθητείας ΟΑΕΔ, Ιδιωτικές Επαγγελματικές Σχολές, ΚΕΚ κλπ), που η φοίτηση σε αυτά, μαζί με την Υποχρεωτική Εκπαίδευση (Δημοτικό- Γυμνάσιο), δεν ξεπερνά συνολικά τα 12 χρόνια. Με βάση τον συγκεντρωτικό πίνακα 2, φαίνεται ότι το σύνολο αυτής της κατηγορίας συγκεντρώνει το 38,2% του πραγματικού πληθυσμού και παρατηρείται, όπως και στην κατηγορία «Πτυχιούχοι ΑΕΙ- ΤΕΙ», μια σχεδόν απόλυτη ισορροπία ανάμεσα στα δύο φύλα (Α=51,5%, Γ=48,5%). Καταλαμβάνει, πληθυσμιακά την πρώτη ομάδα αναφοράς, έναντι της κατηγορίας «Υποεκπαιδευμένοι» που κατέχει 35,1% του συνολικού πληθυσμού. Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από την εσωτερική ανάλυση της κατηγορίας αυτής: Στο σύνολο των 44.926 ατόμων, οι απόφοιτοι των Ανωτέρων Τεχνικοεπαγγελματικών Σχολών είναι μόλις 5.700 (12,7%) και υπόκεινται έναντι της κατηγορίας «Μέση Εκπαίδευση» που είναι 38.959 που αποτελεί το 86,7% της κατηγορίας αυτής και στο σύνολο του πληθυσμού το 33,6%. Βέβαια, μέσα στους αποφοίτους των Λυκείων εντάσσονται και τα Επαγγελματικά- Τεχνικά Λύκεια και τα ΤΕΕ, αλλά στο σύνολο των μαθητών για το σχολικό έτος 2001-2002, η αναλογία Τεχνικών και Γενικών Λυκείων είναι 1 προς 1,7 (2.402 μαθητές έναντι 3.995 αντίστοιχα). Από αυτό το στοιχείο προκύπτει ότι στη Μέση Εκπαίδευση, η Τεχνολογική Εκπαίδευση υπολείπεται σημαντικά έναντι της Γενικής Εκπαίδευσης που είναι προσανατολισμένη προς τα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Γενικότερα, η πολυπληθέστερη υποκατηγορία της ΜΕ χαρακτηρίζεται περισσότερο από τις γενικές λυκειακές σπουδές και λιγότερο από την τεχνική- επαγγελματική εκπαίδευση.
3.1.3. Κατηγορία «Απόφοιτοι Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης- (Γυμνασίου)»:
Στην κατηγορία «Απόφοιτοι Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης», εντάσσονται όσοι έχουν αποφοιτήσει από το β΄ κύκλο της Υποχρεωτικής- Βασικής Εκπαίδευσης (6τάξιο Δημοτικό και 3τάξιο Γυμνάσιο) ή έχουν τελειώσει τρεις τουλάχιστον τάξεις του παλαιού 6τάξιου Γυμνασίου. Αποτελούν, μαζί με τους «Αγράμματους», μια ευδιάκριτη πληθυσμιακή ομάδα που αποφοιτώντας από το σχολείο της Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (Δημοτικό και Γυμνάσιο) βγήκε απευθείας στην παραγωγική διαδικασία χωρίς να έχει περάσει από κάποιο σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Με βάση την απογραφή του 2001, σε πραγματικό αριθμό, η κατηγορία «Απόφοιτοι Γυμνασίου» είναι 16.705 και αποτελούν το 14,4% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Δυο ενδιαφέροντα στοιχεία μπορούμε να σημειώσουμε: Αρχικά η ανισομερής εκπροσώπηση ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι Άνδρες είναι 9.297 και αποτελούν το 55,7% της κατηγορίας αυτής και οι Γυναίκες είναι σε αριθμό 7.408 και σε ποσοστό 44,3%. Δεύτερον, ότι ως ποσοστό επί του πραγματικού πληθυσμού, υπολείπονται εντυπωσιακά τόσο από την κατηγορία αυτών που δεν τελείωσαν την Υποχρεωτική Εκπαίδευση (αναλογία 1 προς 2,5), όσο και από την κατηγορία «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης» (αναλογία 1 προς 1,3), πράγμα που σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος της μαθητικής διαρροής, κατά τα χρόνια φοίτησης, συντελέσθηκε με την αποφοίτηση από το Δημοτικό Σχολείο.
3.2. ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ: Κατηγορία «ΥΠΟΕΚΠΑΙΔΕΥΜΕΝΟΙ» (Απόφοιτοι Δημοτικού και Απόφοιτοι μερικών τάξεων του Γυμνασίου):
Όπως επισημάνθηκε στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους της παρούσας εργασίας, οι αναλφάβητοι στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, δε συνιστούν, ως προς το επίπεδο εκπαίδευσής τους και την ικανότητα χειρισμού τού γραπτού δικτύου επικοινωνίας, μια ενιαία και ομοιογενή κατηγορία, αλλά απαρτίζονται από δυο ευδιάκριτες ομάδες: Τους οργανικά αναλφάβητους και τους λειτουργικά αναλφάβητους. Και αναφορικά με την πρώτη κατηγορία, δεν παρουσιάζονται δυσκολίες καθώς στην εν λόγω κατηγορία περιλαμβάνονται τα άτομα που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν στοιχειωδώς το γραπτό δίκτυο επικοινωνίας. Έτσι στη σύνθεση του πραγματικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου, στην κατηγορία αυτή ανήκει ένα ποσοστιαία μικρό, αλλά αριθμητικά μεγάλο μέρος του πραγματικού πληθυσμού: 3.304 κάτοικοι του Δήμου Περιστερίου, ποσοστό που προσεγγίζει το 3%, δεν κατέχει στοιχειωδώς το μηχανισμό της γραφής και της ανάγνωσης. Η κατηγορία αυτή, όπως και στον απογραφικό πίνακα της ΕΣΥΕ θα μας απασχολήσει αυτοτελώς.
Τα πράγματα περιπλέκονται στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων, αφού στο απογραφικό δελτίο της ΕΣΥΕ δεν καταχωρίζεται ειδική μεταβλητή που να περιγράφει την κατάσταση αυτή του αναλφαβητισμού. Αυτό ως ένα σημείο είναι φυσιολογικό, γιατί, όπως είδαμε και στο πρώτο μέρος, ο προσδιορισμός των λειτουργικά αναλφάβητων προϋποθέτει, αφενός μεν, την υιοθέτηση ενός κοινά αποδεκτού ορισμού του, αφετέρου δε, και σε συνδυασμό με τον ορισμό αυτό, την επιλογή της κατάλληλης εκείνης εκπαιδευτικής βαθμίδας, που θα επιτρέψει τον προσδιορισμό τους. Αν για παράδειγμα θεωρήσουμε ότι λειτουργικά αναλφάβητοι πολίτες είναι όσοι δεν έχουν ολοκληρώσει την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, τότε σημαίνει, ότι περιλαμβάνονται τόσο οι «μη απόφοιτοι του Δημοτικού, που γνωρίζουν όμως να διαβάζουν και να γράφουν» (6.891 και ποσοστό 5,9%), όσο και αυτοί που «τελείωσαν το Δημοτικό Σχολείο» και θεωρητικά κατέχουν το μηχανισμό της γραφής και της ανάγνωσης (33.791 κάτοικοι και ποσοστό 29,2%). Όμως είναι σίγουρο ότι στο εσωτερικό των παραπάνω κατηγοριών θα παρουσιάζονται έντονες διαφοροποιήσεις σε σχέση με την ίδια την ικανότητα χρήσης του μηχανισμού της γραφής και της ανάγνωσης. Για παράδειγμα, δε σημαίνει ότι στην κατηγορία των αποφοίτων Δημοτικού περιλαμβάνονται όσοι τέλειωσαν μόνο το Δημοτικό Σχολείο αλλά και όσοι, για διάφορους λόγους, εγκατέλειψαν το Γυμνάσιο (σχολική διαρροή), δηλαδή, όσοι έχουν φοιτήσει σε μερικές τάξεις του Γυμνασίου. Από την άλλη, αναλύσαμε ότι στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων μπορούν να ενταχθούν και άτομα με φοίτηση σε μεγαλύτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες που παρουσιάζουν όμως σοβαρά προβλήματα λειτουργικότητας στη χρήση του γραπτού δικτύου επικοινωνίας, αναφορικά με την ικανοποιητική απόδοση του λόγου και την κατάκτηση της γνώσης. Το στοιχείο αυτό όμως δεν θα το χειριστούμε ως ευδιάκριτη μεταβλητή, η οποία μπορεί να υπολογιστεί και να συγκριθεί με πραγματικούς αριθμούς. Για τους παραπάνω λόγους, στην ανάλυση των αναλφάβητων στα πλαίσια της παρούσης μελέτης, η επιλογή τού ποιος εντάσσεται σε ποια κατηγορία αναλφάβητων, θα πάρει υπόψη της την επικρατούσα θέση από την άποψη της κατανοητικότητάς της: Οργανικά αναλφάβητος είναι αυτός που δεν ξέρει να διαβάζει και να γράφει και όπως είδαμε προσδιορίζονται, αριθμητικά και ποσοστιαία, από την τελευταία κατηγορία των πινάκων 1, 2 και 3. Για την αποφυγή συγχύσεων και παρερμηνειών, η κατηγορία λειτουργικά αναλφάβητοι αντικαθιστάται και επιλέγεται να χρησιμοποιηθεί ο όρος «υποεκπαιδευμένοι» και θα περιλαμβάνει όσους δεν έχουν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση (εννέα έτη σπουδών που αντιστοιχούν στο σημερινό Γυμνάσιο). Αυτή η μεθοδολογική αλλά και συνάμα εννοιολογική προσέγγιση βασίζεται και στο άρθρο 16 παρ. 3 του Συντάγματος του 1975 όπου αναφέρεται: «Τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα». Για αυτό το λόγο είμαστε υποχρεωμένοι να εντάξουμε στην κατηγορία αυτή, όλους όσους δεν έχουν Απολυτήριο Γυμνασίου, δηλαδή να μην έχουν περάσει από το ελάχιστο επίπεδο εκπαίδευσης που γενικά θεωρείται προαπαιτούμενο για την ενεργητική ένταξη ενός ατόμου στο «κοινωνικό γίγνεσθαι». Έτσι στην κατηγορία «Υποεκπεδευμένοι» εντάσσονται 40.682 κάτοικοι που αποτελούν το 35,1% του πραγματικού πληθυσμού της πόλης του Περιστερίου (πλην του υπό εκπαίδευση στην πρώτη βαθμίδα το Δημοτικό Σχολείο). Συνολικά, η ομάδα αναφοράς του πληθυσμού τόσο των οργανικά αναλφάβητων όσο και των υποεκπαιδευμένων κατοίκων του Περιστερίου είναι σε πραγματικό πληθυσμό 43.986 και ποσοστό 37,9%.
Αν τώρα συμπεριληφθούν στην κατηγορία των αναλφάβητων και υποεκπαιδευμένων κατοίκων και το σύνολο των 10.315 αλλοδαπών (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πράγματι ισχύει για όλους τους μετανάστες το γεγονός της μη κατοχής του μηχανισμού της γραφής και της ανάγνωσης της ελληνικής γλώσσας) τότε η ομάδα αναφοράς μας περιέχει 54.301 κατοίκους, και ποσοστό 43% (πληθυσμός 10.315+115.879=126.194) του πραγματικού πληθυσμού. Δηλαδή, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πραγματικού πληθυσμού δεν έχει φοιτήσει ολοκληρωμένα στην υποχρεωτική εννιάχρονη βασική εκπαίδευση, γεγονός που από μόνο του, θέτει το ζήτημα του αναλφαβητισμού και της υποεκπαίδευσης, ως ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα και την ερμηνεία του φαινομένου του, ένα ενδιαφέρον θέμα.
3.2.1. Απόφοιτοι του Δημοτικού
Όσον αφορά το φύλο και στη βάση του αριθμού των 33.791 ατόμων, όπως προκύπτει από τον παραπάνω συλλογισμό προκύπτουν τα εξής στοιχεία: α) Η μεγάλη μάζα είναι συγκεντρωμένη στην ηλικιακή ομάδα των «45-64» (15.884 και 47%) και ακολουθούν οι ομάδες των «65 άνω» (9.036 και 26,7%) και «30-44» (7.034 και 20,8%). Οι υπόλοιπες δυο κατηγορίες των «25-29» και «20-24» είναι 1.837 ( 999+838) και συγκεντρώνουν ένα ποσοστό 5,4%. Συνάγεται, επόμενα, ότι οι παραγωγικές ηλικίες («20-24», «25-29», «30-44», «45-64») συγκεντρώνουν 24.755 άτομα και ποσοστό 73,2% και από αυτά τα άτομα, οι 8.871 (ποσοστό 26,2% της κατηγορίας και 7,1% του συνολικού πληθυσμού) θα είναι ενεργά για την επóμενη δεκαπενταετία. β)Αντιστρέφεται η εκπροσώπηση των Ανδρών και των Γυναικών που παρουσιάστηκε στην κατηγορία «Απόφοιτοι Γυμνασίου». Πιο συγκεκριμένα, στο πληθυσμό των 33.791 της κατηγορίας αυτής, οι Γυναίκες είναι τώρα η πλειοψηφία (18.165 και 53,8 %) και οι Άνδρες η μειοψηφία (15.626 και 46,2%).
Συμπερασματικά: Η υποκατηγορία «Απόφοιτοι Δημοτικού» είναι μια σχετικά ενεργή κοινωνική ομάδα συγκεντρωμένη στις μέσες παραγωγικές ηλικίες, με έντονο γυναικείο χαρακτήρα. Συγκεντρώνει ένα αξιόλογο τμήμα του πληθυσμού που επιδέχεται βελτίωση των φτωχών εκπαιδευτικών του προσόντων.
3.2.2. «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού, γνωρίζοντες να διαβάζουν και γράφουν
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται 6.891 άτομα που, αν και δεν έχουν τελειώσει την πρώτη βαθμίδα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Δημοτικό), εντούτοις μπορούν να χρησιμοποιούν το μηχανισμό της γραφής και της ανάγνωσης. Το ενδιαφέρον της κατηγορίας αυτής βρίσκεται στο πώς απόκτησαν την ικανότητα αυτή, με δεδομένη την απουσία της συστηματικής εκπαίδευσης μέσα στο σχολείο. Το ερευνητικό αυτό ερώτημα θα το κρατήσουμε, ως ένα από τα βασικά που θα μας απασχολήσουν στην έρευνά μας στους χώρους που έχουν επιλεγεί. Όσον αφορά την ανάλυση των επιμέρους στοιχείων της υποκατηγορίας αυτής θα σημειώναμε τα εξής: α) Σε απόλυτο αριθμό εκφράζουν μια σχετικά μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Έτσι, ο συνολικός αριθμός αυτής της υποκατηγορίας ανέρχεται στους 6.891 (9.811- 2.920) που αποτελούν το 5,9% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Στην υποκατηγορία αυτή διαφαίνεται ότι συνεχίζονται και ενισχύονται ορισμένες από τις τάσεις της προηγούμενης υποκατηγορίας. Η μεγάλη μάζα είναι συγκεντρωμένη στις ηλικιακές ομάδες των «45-64» (1.961 άτομα και 28,5%) και «65 άνω» (4.571 άτομα και 66,3%). Ειδικά η κατηγορία των «65 άνω» συγκεντρώνει τους 6 από τους 10 και στο σύνολο των δυο αυτών ηλικιακών ομάδων, τους 9 από τους 10. Στο σύνολο, όμως, των νεανικών και μεσαίων παραγωγικών ηλικιών (20-24, 25-29, 30-44 και 45-64) συγκεντρώνεται ένας αξιόλογος αριθμός ατόμων: 2.320 άτομα (33,7% της υποκατηγορίας αυτής και 1,8% επί του συνολικού πληθυσμού). β) Αυξάνεται η εκπροσώπηση των Γυναικών, σε σχέση με την προηγούμενη υποκατηγορία: Αποτελούν το 67,5% ( 4.654) και οι Άντρες το 32,4% (2.237). Ειδικά για την πολυπληθή ομάδα των «65 άνω», οι Γυναίκες είναι το 83,3% και στην αμέσως επόμενη κατηγορία των «45-64», το 75,1%.
Συμπερασματικά: Η υποκατηγορία «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού, γνωρίζοντες να διαβάζουν και γράφουν» είναι μια «γερασμένη» πληθυσμιακή ομάδα, στις παρυφές της παραγωγικής δραστηριότητας και η γνώση του μηχανισμού της γραφής και της ανάγνωσης έγινε τόσο μέσα από το σχολείο όσο και μέσα από τη ζωή. Παρ’ όλη, όμως, τη συγκέντρωσή τους στις μεγάλες παραγωγικές ηλικίες, υπάρχει ένα αξιόλογο τμήμα του πληθυσμού που δεν έχει φοιτήσει ολοκληρωμένα στο Δημοτικό Σχολείο και επιβάλλεται άμεσα η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού.
3.2.3. Κατηγορία: «Αγράμματοι» (Οργανικά Αναλφάβητοι)
Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της κατηγορίας αυτής: α) Ως προς το σύνολο του πραγματικού πληθυσμού αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος του. Μόλις το 2,9% δεν είναι ικανό να χρησιμοποιήσει το γραπτό δίκτυο επικοινωνίας και όπως ήδη σημειώσαμε, χαρακτηρίζονται ως οργανικά αναλφάβητοι. Παρόλα αυτά όμως αποτελεί, ως απόλυτο αριθμό, ένα αξιόλογο τμήμα του πραγματικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου που δεν μπορεί να «διαβάζει και να γράφει». β)Η αύξηση του ποσοστού των Οργανικά Αναλφάβητων ακολουθεί αντίστροφη πορεία σε σχέση με την ηλικιακή ομάδα: Η μεγάλη πλειοψηφία βρίσκεται στους «άνω των 65» (2.071 και 62,1%) και ακολουθεί η ομάδα των «45-64» σε ποσοστό 19,2%. Οι υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες συγκεντρώνουν όλες μαζί έναν αριθμό 284 ατόμων (ποσοστό 8,6%) με πιο μεγάλη, αυτή της ηλικιακής ομάδας 25-29 (128 άτομα και 3,3%). γ)Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι η υπερκπροσώπηση των Γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, οι Γυναίκες είναι οι πλέον οργανικά αναλφάβητες (1.727 σε αριθμό και σε ποσοστό 83%). Η τάση αυτή συνεχίζεται και στην ηλικιακή κατηγορία των 45-64 (477 και 75,1%) και ανακόπτεται μόνο στις άλλες κατηγορίες. Στην ηλικιακή ομάδα «30-44» οι Γυναίκες είναι μειοψηφία (128 και 40%) και στις τρεις άλλες ομάδες ο αριθμός ανέρχεται στις 33 ( ποσοστό 30%). Έτσι ο λόγος των οργανικά αναλφάβητων Ανδρών προς τις οργανικά αναλφάβητες Γυναίκες κυμαίνεται στο 1 προς 5 στην ομάδα «άνω των 65», στο 1 προς 3 στην ομάδα «45-64» και αντιστρέφεται στις άλλες: Στην ομάδα «30-44» ο λόγος Γυναίκες προς Άντρες γίνεται 1 προς 1,5 και συνολικά για τις άλλες τρεις ηλικιακές ομάδες 1 προς 2,3.
Ο χαμηλός δείκτης εκπαίδευσης και τα υψηλά ποσοστά αναλφαβητισμού μιας μεγάλης μερίδας των Περιστεριωτών τοποθετεί συνολικά το ζήτημα της υποεκπαίδευσης και του αναλφαβητισμού ως ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα με ευρύτερες επιπτώσεις στην ανάπτυξη της περιοχής. Το επίπεδο εκπαίδευσης κατά ομάδα ηλικίας αποτυπώνεται από τον πίνακα 1:
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
ΤΙΤΛΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Διδακτορικού 506 0,41% 331 175
Πτυχιούχοι ΑΕΙ 7.251 5,86% 3.564 3.687
Πτυχιούχοι ΤΕΙ- ΚΑΤΕΕ- ΚΑΤΕ 3.135 2,53 1.577 1.558
Πτυχιούχοι Ανωτέρων σχολών 5.700 4,60% 2.959 2.741
Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης 38.596 31,10% 19.869 18.727
Απόφοιτοι Γ΄ Γυμνασίου 16.705 13,50 9.297 7.408
Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό) 38.918 31,40% 18.242 20.676
Δεν τελείωσαν το Δημοτικό γνωρίζοντες ανάγνωση, γραφή 9.811 7,92% 3.740 6.071
Αγράμματοι, μη γνωρίζοντες ανάγνωση και γραφή 3.304 2,7% 886 2.418
ΣΥΝΟΛΟ 123.926 100% 60.465 63.461
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, απογραφή 2001
Σύμφωνα με τον πίνακα 1, οι δυο πολυπληθέστερες ομάδες του πληθυσμού με βάση το δείκτη εκπαίδευσης βρίσκονται στους αποφοίτους του Δημοτικού και του Λυκείου. Πιο συγκεκριμένα οι απόφοιτοι του Δημοτικού είναι το 31,40 % και του Λυκείου το 31,10%. Ακολουθούν κατά σειρά απόλυτου μεγέθους όσοι τελείωσαν το Γυμνάσιο (13,50%), όσοι δεν τελείωσαν το Δημοτικό (7,92%), οι πτυχιούχοι ΑΕΙ (5,86%), οι πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών (4,60%) και στο τέλος της ακολουθίας βρίσκονται οι πτυχιούχοι ΤΕΙ (2,53%), οι Αγράμματοι (2,7%) και οι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος (0,41%).
Για να μπορέσουμε όμως να προχωρήσουμε σε ασφαλή συμπεράσματα για τα μεγέθη του αναλφαβητισμού και της υποεκπαίδευσης πρέπει να κάνουμε ορισμένες αναγκαίες τροποποιήσεις του πίνακα 1, στη βάση της αποτύπωσης των πραγματικών δεδομένων των απογραφών. Σε αυτό μας υποχρεώνει το γεγονός ότι στις κατηγορίες «Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό)» και «Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση» δεν αποτυπώνονται τα πραγματικά δεδομένα στην πολυπληθή ηλικιακή ομάδα «10-19». Όπως διαφαίνεται και από την εσωτερική ανάλυση του επιπέδου εκπαίδευσης σε σχέση με τις ομάδες ηλικιών του πραγματικού πληθυσμού, όπως αυτά αποτυπώνονται στους σχετικούς πίνακες της ΕΣΥΕ παρατηρείται μια διαφοροποίηση σχετικά με το ποσοστό κάθε υποκατηγορίας στην ηλικιακή ομάδα των «10-19» Πιο συγκεκριμένα:
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ ΟΣΩΝ ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΑΝ ΤΗΝ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΗΛΙΚΙΑΣ
Απόφοιτοι Στοιχειώδους
Εκπαίδευσης (Δημοτικού) 38.918
(33.791) 18.242
(15.626) 20.676
(18.165)
10-19 5.127 2.616 2.511
20-24 838 513 325
25-29 999 615 384
30-44 7.034 3.217 3.817
45-64 15.884 7.073 8.811
65 και άνω 9.036 4.208 4.828
Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν ανάγνωση
και γραφή 9.811
(6.891) 3.740
(2.237) 6.071
(4.654)
10-19 2.920 1.503 1.417
20-24 50 37 13
25-29 69 51 18
30-44 240 139 101
45-64 1.961 511 1.450
65 και άνω 4.571 1.499 3.072
Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες ανάγνωση και γραφή) 3.304 886 2.418
10-19 47 25 22
20-24 109 78 31
25-29 128 95 33
30-44 314 186 128
45-64 635 158 477
65 και άνω 2.071 344 1.727
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, απογραφή 2001
1. Στην εσωτερική ανάλυση του πίνακα 2 αναγράφεται ότι στην υποκατηγορία «Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό)» η ηλικιακή ομάδα «10-19» αποτελείται από 5.127 άτομα από το σύνολο των 38.918 ατόμων (ποσοστό 13,1%). Ο αριθμός αυτός, είναι από μόνος του πολύ υψηλός και μπορεί να παραπλανήσει σχετικά με το μέγεθος και την ερμηνεία του αναλφαβητισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται όσοι είναι «10 ετών και άνω», που σημαίνει ότι ενυπάρχουν και τα άτομα εκείνα που, κατά τη δεδομένη χρονική στιγμή της απογραφής, φοιτούσαν στο Γυμνάσιο. Με βάση τον αριθμό των 5.236 φοιτούντων στα δημόσια Γυμνάσια του Περιστερίου, κατά το σχολικό έτος 2001-2002 (αριθμός που προκύπτει από τα Γραφείο Β΄θμιας Εκπαίδευσης Περιστερίου), ο αριθμός αυτός προσεγγίζει κατά πολύ τον αναγραφέντα στο Στατιστικό Πίνακα της ΕΣΥΕ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν πρέπει να αντιπροσωπεύεται σημαντικός αριθμός ατόμων στην ηλικιακή αυτή ομάδα (εκτός, ίσως, ενός ελάχιστου αριθμού ειδικών περιπτώσεων) και πρέπει να αφαιρεθεί και να τροποποιηθεί ο πίνακας. Έτσι, ο αριθμός των κατοίκων του Δήμου Περιστερίου της κατηγορίας «Απόφοιτοι Δημοτικού» δεν πρέπει να ξεπερνά κατά πολύ τους 33.000. Όμως, για λόγους μεθοδολογικούς και πρακτικούς, παραλείπεται η ηλικιακή ομάδα των «10-19» και η ανάλυση των δεδομένων θα γίνει με συνολικό αριθμό τους 33.791 (38.918- 5.127). Σε σχέση με το φύλο οι Άντρες ανέρχονται σε 15.626 (18.242- 2.616) και οι Γυναίκες σε 18.165 (20.676- 2.511).
2. Το ίδιο φαινόμενο επαναλαμβάνεται και στην κατηγορία: «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού, γνωρίζοντες να διαβάζουν και γράφουν». Σε απόλυτο αριθμό εκφράζουν μια σχετικά μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Όπως και στην προηγούμενη υποκατηγορία των «Αποφοίτων του Δημοτικού», δεν αντιπροσωπεύεται ο πραγματικός αριθμός. Πιο συγκεκριμένα αναγράφεται στο απογραφικό δελτίο (βλ. πίνακα 3) ότι στην ηλικιακή ομάδα των «10-19» ανήκουν 2.920 άτομα (1.503 Άντρες και 1.417 Γυναίκες), δηλαδή το 29,8% της κατηγορίας αυτής. Για την αποτίμηση των πραγματικών δεδομένων στην ηλικιακή αυτή ομάδα, πρέπει να αφαιρεθούν οι 3.012 μαθητές που φοιτούσαν κατά το σχολικό έτος 2001-2002 στην Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου (Ε΄=1.487, ΣΤ΄=1.527), οι οποίοι περιλαμβάνονται στην απογραφή. Η διαφορά που προκύπτει (-92) οφείλεται στο χρόνο εισόδου των μαθητών στο Δημοτικό Σχολείο (συμπληρωμένα ή όχι τα 6 χρόνια). Σε κάθε όμως περίπτωση, για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τα μεγέθη αυτής της υποκατηγορίας, πρέπει να μην υπολογίσουμε τον αριθμό της ηλικιακής ομάδας «10-19» στο σύνολο της κατηγορίας αυτής και έτσι δεχόμαστε ότι το αριθμητικό μέγεθός της ανέρχεται στους 6.891 (9.811- 2.920). Σε σχέση με το φύλο οι Άντρες ανέρχονται σε 2.237 (3.740-1.503) και οι Γυναίκες σε 4.654 (6.071- 1.417).
Με βάση τις παραπάνω αναγκαίες τροποποιήσεις, ο πραγματικός πληθυσμός των υποεκπαιδευμένων μειώνεται κατά 8.047 (5.127 από την κατηγορία «Απόφοιτοι Δημοτικού και 2.920 από την κατηγορία «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού αλλά γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν»). Συνεπώς, ο υπό εξέταση πραγματικός πληθυσμός (123.926) περιορίζεται αποκλειστικά στους ενήλικες και η ομάδα αναφοράς ανέρχεται στο σύνολό της στους 115.879 (123.926- 8.047). Τα νέα αυτά αριθμητικά δεδομένα αποτυπώνονται στον πίνακα 2:
ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
ΤΙΤΛΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Διδακτορικού 506 0,44 % 331 175
Πτυχιούχοι ΑΕΙ 7.251 6,3% 3.564 3.687
Πτυχιούχοι ΤΕΙ-
ΚΑΤΕΕ- ΚΑΤΕ 3.135 2,7% 1.577 1.558
Πτυχιούχοι
Ανωτέρων σχολών 5.700 4,9% 2.959 2.741
Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης 38.596 33,3% 19.869 18.727
Απόφοιτοι Γ΄ Γυμνασίου 16.705 14,4% 9.297 7.408
Απόφοιτοι Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Δημοτικό) 33.791 29,2 % 15.626 18.165
Δεν τελείωσαν το Δημοτικό αλλά γνωρίζουν
ανάγνωση και γραφή 6.891 5,9% 2.237 4.654
Αγράμματοι (μη γνωρίζοντες ανάγνωση και γραφή) 3.304 2,9% 886 2.418
ΣΥΝΟΛΟ 115.879 100% 56.346 59.533
ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ, απογραφή 2001, τροποποιημένος πίνακας
Πριν όμως προχωρήσουμε σε συγκριτικές αποτιμήσεις και σε εσωτερική ανάλυση του υποεκπαιδευμένου πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου και με σκοπό τον, όσο το δυνατό, ακριβή προσδιορισμό του φαινομένου του αναλφαβητισμού και άρα της ομάδας αναφοράς μας, θεωρούμε σκόπιμο να ομαδοποιήσουμε τις παραπάνω κατηγορίες ανάλογα με τα διακριτά έτη φοίτησης που αντιστοιχούν στις βαθμίδες διάρθρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Με την ομαδοποίηση αυτή γίνεται ευχερέστερη η συγκριτική αποτίμηση των δεικτών εκπαίδευσης ανά κατηγορία εκπαίδευσης και η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την έκταση του φαινομένου του αναλφαβητισμού και συνεπακόλουθα τη διερεύνηση, τού πώς εκφράζεται ο κοινωνικός αποκλεισμός στις υποεκπαιδευμένες πληθυσμιακές ομάδες. Πιο συγκεκριμένα:
α) Οι κατηγορίες «κάτοχοι Διδακτορικού», «Απόφοιτοι ΑΕΙ» και «Απόφοιτοι ΤΕΙ» εντάσσονται στην συγκεντρωτική κατηγορία «Απόφοιτοι ΑΕΙ-ΤΕΙ». β) Στην κατηγορία «Μέση Εκπαίδευση» εντάσσεται και η κατηγορία «Πτυχιούχοι Ανώτερων Σχολών». γ) Οι κατηγορίες «Απόφοιτοι Δημοτικού» και «μη απόφοιτοι του Δημοτικού, γνωρίζοντες να γράφουν και να διαβάζουν» εντάσσονται στην κατηγορία «Υποεκπαιδευμένοι» και ε) η κατηγορία «Αγράμματοι» παραμένει ως έχει. Έτσι ο πίνακας 3 τροποποιείται ως εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ, ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ, ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΠΙΝΑΚΑ 3
ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
115.879 100% 56.346 59.553
Απόφοιτοι ΑΕΙ- ΤΕΙ 10.892 9,4% 5.472 5.420
Απόφοιτοι Μ.Ε. 44.296 38,2% 22.828 21.468
Απόφοιτοι Γυμνασίου 16.705 14,4% 9.297 7.408
Υποεκπαιδευμένοι 40.682 35,1% 17.863 22.819
Αγράμματοι 3.304 2,9% 886 2.418
3.1.1. Κατηγορία «Πτυχιούχοι ΑΕΙ- ΤΕΙ»:
Με βάση τους πίνακες 3 και 4, διαφαίνεται ότι στο Δήμο Περιστερίου, ο πληθυσμός που έχει Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση ανέρχεται στους 10.892 (ποσοστό 9,4% επί του πραγματικού ενήλικα πληθυσμού), ισόρροπα κατανεμημένος ανάμεσα στα δύο φύλα (με εξαίρεση μόνο στην κατηγορία των κατόχων διδακτορικού διπλώματος, όπου οι Άντρες αποτελούν το 65,4%). Αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται όμως στο εσωτερικό της κατηγορίας αυτής. Η πολυπληθής πληθυσμιακή ομάδα βρίσκεται στους Αποφοίτους ΑΕΙ (7.251 σε αριθμό) και αν προστεθούν οι 506 κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος, ανέρχεται στους 7.757 (Άνδρες 3.895, Γυναίκες 3.862) που αποτελούν το 6,7% του συνολικού πληθυσμού και το 71,2% στην κατηγορία «Απόφοιτοι ΑΕΙ-ΤΕΙ». Αντίθετα οι πτυχιούχοι Ανωτέρων Σχολών (ΤΕΙ-ΚΑΤΕΕ- ΚΑΤΕ) είναι μόλις 3.135 και αποτελούν το 2,7% του συνολικού πληθυσμού και το 28,8% της κατηγορίας αυτής. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι στον πληθυσμό του Δήμου Περιστερίου, λιγότερο από το 10% έχει Ανώτερη ή Ανώτατη Εκπαίδευση και η έμφαση ανάμεσα σε αυτούς δίνεται στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση και λιγότερο προς την Τεχνολογική.
3.1.2. Κατηγορία «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης»:
Στη συγκεντρωτική κατηγορία «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης» εντάσσονται οι απόφοιτοι κάθε τύπου σχολείου (Ενιαίου ή Τεχνικοεπαγγελματικού Λυκείου, Εξατάξιου Γυμνασίου, ΤΕΕ, Σχολές Μαθητείας ΟΑΕΔ, Ιδιωτικές Επαγγελματικές Σχολές, ΚΕΚ κλπ), που η φοίτηση σε αυτά, μαζί με την Υποχρεωτική Εκπαίδευση (Δημοτικό- Γυμνάσιο), δεν ξεπερνά συνολικά τα 12 χρόνια. Με βάση τον συγκεντρωτικό πίνακα 2, φαίνεται ότι το σύνολο αυτής της κατηγορίας συγκεντρώνει το 38,2% του πραγματικού πληθυσμού και παρατηρείται, όπως και στην κατηγορία «Πτυχιούχοι ΑΕΙ- ΤΕΙ», μια σχεδόν απόλυτη ισορροπία ανάμεσα στα δύο φύλα (Α=51,5%, Γ=48,5%). Καταλαμβάνει, πληθυσμιακά την πρώτη ομάδα αναφοράς, έναντι της κατηγορίας «Υποεκπαιδευμένοι» που κατέχει 35,1% του συνολικού πληθυσμού. Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από την εσωτερική ανάλυση της κατηγορίας αυτής: Στο σύνολο των 44.926 ατόμων, οι απόφοιτοι των Ανωτέρων Τεχνικοεπαγγελματικών Σχολών είναι μόλις 5.700 (12,7%) και υπόκεινται έναντι της κατηγορίας «Μέση Εκπαίδευση» που είναι 38.959 που αποτελεί το 86,7% της κατηγορίας αυτής και στο σύνολο του πληθυσμού το 33,6%. Βέβαια, μέσα στους αποφοίτους των Λυκείων εντάσσονται και τα Επαγγελματικά- Τεχνικά Λύκεια και τα ΤΕΕ, αλλά στο σύνολο των μαθητών για το σχολικό έτος 2001-2002, η αναλογία Τεχνικών και Γενικών Λυκείων είναι 1 προς 1,7 (2.402 μαθητές έναντι 3.995 αντίστοιχα). Από αυτό το στοιχείο προκύπτει ότι στη Μέση Εκπαίδευση, η Τεχνολογική Εκπαίδευση υπολείπεται σημαντικά έναντι της Γενικής Εκπαίδευσης που είναι προσανατολισμένη προς τα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Γενικότερα, η πολυπληθέστερη υποκατηγορία της ΜΕ χαρακτηρίζεται περισσότερο από τις γενικές λυκειακές σπουδές και λιγότερο από την τεχνική- επαγγελματική εκπαίδευση.
3.1.3. Κατηγορία «Απόφοιτοι Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης- (Γυμνασίου)»:
Στην κατηγορία «Απόφοιτοι Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης», εντάσσονται όσοι έχουν αποφοιτήσει από το β΄ κύκλο της Υποχρεωτικής- Βασικής Εκπαίδευσης (6τάξιο Δημοτικό και 3τάξιο Γυμνάσιο) ή έχουν τελειώσει τρεις τουλάχιστον τάξεις του παλαιού 6τάξιου Γυμνασίου. Αποτελούν, μαζί με τους «Αγράμματους», μια ευδιάκριτη πληθυσμιακή ομάδα που αποφοιτώντας από το σχολείο της Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (Δημοτικό και Γυμνάσιο) βγήκε απευθείας στην παραγωγική διαδικασία χωρίς να έχει περάσει από κάποιο σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Με βάση την απογραφή του 2001, σε πραγματικό αριθμό, η κατηγορία «Απόφοιτοι Γυμνασίου» είναι 16.705 και αποτελούν το 14,4% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Δυο ενδιαφέροντα στοιχεία μπορούμε να σημειώσουμε: Αρχικά η ανισομερής εκπροσώπηση ανάμεσα στα δύο φύλα. Οι Άνδρες είναι 9.297 και αποτελούν το 55,7% της κατηγορίας αυτής και οι Γυναίκες είναι σε αριθμό 7.408 και σε ποσοστό 44,3%. Δεύτερον, ότι ως ποσοστό επί του πραγματικού πληθυσμού, υπολείπονται εντυπωσιακά τόσο από την κατηγορία αυτών που δεν τελείωσαν την Υποχρεωτική Εκπαίδευση (αναλογία 1 προς 2,5), όσο και από την κατηγορία «Απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης» (αναλογία 1 προς 1,3), πράγμα που σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος της μαθητικής διαρροής, κατά τα χρόνια φοίτησης, συντελέσθηκε με την αποφοίτηση από το Δημοτικό Σχολείο.
3.2. ΟΜΑΔΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ: Κατηγορία «ΥΠΟΕΚΠΑΙΔΕΥΜΕΝΟΙ» (Απόφοιτοι Δημοτικού και Απόφοιτοι μερικών τάξεων του Γυμνασίου):
Όπως επισημάνθηκε στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους της παρούσας εργασίας, οι αναλφάβητοι στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, δε συνιστούν, ως προς το επίπεδο εκπαίδευσής τους και την ικανότητα χειρισμού τού γραπτού δικτύου επικοινωνίας, μια ενιαία και ομοιογενή κατηγορία, αλλά απαρτίζονται από δυο ευδιάκριτες ομάδες: Τους οργανικά αναλφάβητους και τους λειτουργικά αναλφάβητους. Και αναφορικά με την πρώτη κατηγορία, δεν παρουσιάζονται δυσκολίες καθώς στην εν λόγω κατηγορία περιλαμβάνονται τα άτομα που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν στοιχειωδώς το γραπτό δίκτυο επικοινωνίας. Έτσι στη σύνθεση του πραγματικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου, στην κατηγορία αυτή ανήκει ένα ποσοστιαία μικρό, αλλά αριθμητικά μεγάλο μέρος του πραγματικού πληθυσμού: 3.304 κάτοικοι του Δήμου Περιστερίου, ποσοστό που προσεγγίζει το 3%, δεν κατέχει στοιχειωδώς το μηχανισμό της γραφής και της ανάγνωσης. Η κατηγορία αυτή, όπως και στον απογραφικό πίνακα της ΕΣΥΕ θα μας απασχολήσει αυτοτελώς.
Τα πράγματα περιπλέκονται στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων, αφού στο απογραφικό δελτίο της ΕΣΥΕ δεν καταχωρίζεται ειδική μεταβλητή που να περιγράφει την κατάσταση αυτή του αναλφαβητισμού. Αυτό ως ένα σημείο είναι φυσιολογικό, γιατί, όπως είδαμε και στο πρώτο μέρος, ο προσδιορισμός των λειτουργικά αναλφάβητων προϋποθέτει, αφενός μεν, την υιοθέτηση ενός κοινά αποδεκτού ορισμού του, αφετέρου δε, και σε συνδυασμό με τον ορισμό αυτό, την επιλογή της κατάλληλης εκείνης εκπαιδευτικής βαθμίδας, που θα επιτρέψει τον προσδιορισμό τους. Αν για παράδειγμα θεωρήσουμε ότι λειτουργικά αναλφάβητοι πολίτες είναι όσοι δεν έχουν ολοκληρώσει την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, τότε σημαίνει, ότι περιλαμβάνονται τόσο οι «μη απόφοιτοι του Δημοτικού, που γνωρίζουν όμως να διαβάζουν και να γράφουν» (6.891 και ποσοστό 5,9%), όσο και αυτοί που «τελείωσαν το Δημοτικό Σχολείο» και θεωρητικά κατέχουν το μηχανισμό της γραφής και της ανάγνωσης (33.791 κάτοικοι και ποσοστό 29,2%). Όμως είναι σίγουρο ότι στο εσωτερικό των παραπάνω κατηγοριών θα παρουσιάζονται έντονες διαφοροποιήσεις σε σχέση με την ίδια την ικανότητα χρήσης του μηχανισμού της γραφής και της ανάγνωσης. Για παράδειγμα, δε σημαίνει ότι στην κατηγορία των αποφοίτων Δημοτικού περιλαμβάνονται όσοι τέλειωσαν μόνο το Δημοτικό Σχολείο αλλά και όσοι, για διάφορους λόγους, εγκατέλειψαν το Γυμνάσιο (σχολική διαρροή), δηλαδή, όσοι έχουν φοιτήσει σε μερικές τάξεις του Γυμνασίου. Από την άλλη, αναλύσαμε ότι στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων μπορούν να ενταχθούν και άτομα με φοίτηση σε μεγαλύτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες που παρουσιάζουν όμως σοβαρά προβλήματα λειτουργικότητας στη χρήση του γραπτού δικτύου επικοινωνίας, αναφορικά με την ικανοποιητική απόδοση του λόγου και την κατάκτηση της γνώσης. Το στοιχείο αυτό όμως δεν θα το χειριστούμε ως ευδιάκριτη μεταβλητή, η οποία μπορεί να υπολογιστεί και να συγκριθεί με πραγματικούς αριθμούς. Για τους παραπάνω λόγους, στην ανάλυση των αναλφάβητων στα πλαίσια της παρούσης μελέτης, η επιλογή τού ποιος εντάσσεται σε ποια κατηγορία αναλφάβητων, θα πάρει υπόψη της την επικρατούσα θέση από την άποψη της κατανοητικότητάς της: Οργανικά αναλφάβητος είναι αυτός που δεν ξέρει να διαβάζει και να γράφει και όπως είδαμε προσδιορίζονται, αριθμητικά και ποσοστιαία, από την τελευταία κατηγορία των πινάκων 1, 2 και 3. Για την αποφυγή συγχύσεων και παρερμηνειών, η κατηγορία λειτουργικά αναλφάβητοι αντικαθιστάται και επιλέγεται να χρησιμοποιηθεί ο όρος «υποεκπαιδευμένοι» και θα περιλαμβάνει όσους δεν έχουν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση (εννέα έτη σπουδών που αντιστοιχούν στο σημερινό Γυμνάσιο). Αυτή η μεθοδολογική αλλά και συνάμα εννοιολογική προσέγγιση βασίζεται και στο άρθρο 16 παρ. 3 του Συντάγματος του 1975 όπου αναφέρεται: «Τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης δεν μπορεί να είναι λιγότερα από εννέα». Για αυτό το λόγο είμαστε υποχρεωμένοι να εντάξουμε στην κατηγορία αυτή, όλους όσους δεν έχουν Απολυτήριο Γυμνασίου, δηλαδή να μην έχουν περάσει από το ελάχιστο επίπεδο εκπαίδευσης που γενικά θεωρείται προαπαιτούμενο για την ενεργητική ένταξη ενός ατόμου στο «κοινωνικό γίγνεσθαι». Έτσι στην κατηγορία «Υποεκπεδευμένοι» εντάσσονται 40.682 κάτοικοι που αποτελούν το 35,1% του πραγματικού πληθυσμού της πόλης του Περιστερίου (πλην του υπό εκπαίδευση στην πρώτη βαθμίδα το Δημοτικό Σχολείο). Συνολικά, η ομάδα αναφοράς του πληθυσμού τόσο των οργανικά αναλφάβητων όσο και των υποεκπαιδευμένων κατοίκων του Περιστερίου είναι σε πραγματικό πληθυσμό 43.986 και ποσοστό 37,9%.
Αν τώρα συμπεριληφθούν στην κατηγορία των αναλφάβητων και υποεκπαιδευμένων κατοίκων και το σύνολο των 10.315 αλλοδαπών (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πράγματι ισχύει για όλους τους μετανάστες το γεγονός της μη κατοχής του μηχανισμού της γραφής και της ανάγνωσης της ελληνικής γλώσσας) τότε η ομάδα αναφοράς μας περιέχει 54.301 κατοίκους, και ποσοστό 43% (πληθυσμός 10.315+115.879=126.194) του πραγματικού πληθυσμού. Δηλαδή, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πραγματικού πληθυσμού δεν έχει φοιτήσει ολοκληρωμένα στην υποχρεωτική εννιάχρονη βασική εκπαίδευση, γεγονός που από μόνο του, θέτει το ζήτημα του αναλφαβητισμού και της υποεκπαίδευσης, ως ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα και την ερμηνεία του φαινομένου του, ένα ενδιαφέρον θέμα.
3.2.1. Απόφοιτοι του Δημοτικού
Όσον αφορά το φύλο και στη βάση του αριθμού των 33.791 ατόμων, όπως προκύπτει από τον παραπάνω συλλογισμό προκύπτουν τα εξής στοιχεία: α) Η μεγάλη μάζα είναι συγκεντρωμένη στην ηλικιακή ομάδα των «45-64» (15.884 και 47%) και ακολουθούν οι ομάδες των «65 άνω» (9.036 και 26,7%) και «30-44» (7.034 και 20,8%). Οι υπόλοιπες δυο κατηγορίες των «25-29» και «20-24» είναι 1.837 ( 999+838) και συγκεντρώνουν ένα ποσοστό 5,4%. Συνάγεται, επόμενα, ότι οι παραγωγικές ηλικίες («20-24», «25-29», «30-44», «45-64») συγκεντρώνουν 24.755 άτομα και ποσοστό 73,2% και από αυτά τα άτομα, οι 8.871 (ποσοστό 26,2% της κατηγορίας και 7,1% του συνολικού πληθυσμού) θα είναι ενεργά για την επóμενη δεκαπενταετία. β)Αντιστρέφεται η εκπροσώπηση των Ανδρών και των Γυναικών που παρουσιάστηκε στην κατηγορία «Απόφοιτοι Γυμνασίου». Πιο συγκεκριμένα, στο πληθυσμό των 33.791 της κατηγορίας αυτής, οι Γυναίκες είναι τώρα η πλειοψηφία (18.165 και 53,8 %) και οι Άνδρες η μειοψηφία (15.626 και 46,2%).
Συμπερασματικά: Η υποκατηγορία «Απόφοιτοι Δημοτικού» είναι μια σχετικά ενεργή κοινωνική ομάδα συγκεντρωμένη στις μέσες παραγωγικές ηλικίες, με έντονο γυναικείο χαρακτήρα. Συγκεντρώνει ένα αξιόλογο τμήμα του πληθυσμού που επιδέχεται βελτίωση των φτωχών εκπαιδευτικών του προσόντων.
3.2.2. «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού, γνωρίζοντες να διαβάζουν και γράφουν
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται 6.891 άτομα που, αν και δεν έχουν τελειώσει την πρώτη βαθμίδα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Δημοτικό), εντούτοις μπορούν να χρησιμοποιούν το μηχανισμό της γραφής και της ανάγνωσης. Το ενδιαφέρον της κατηγορίας αυτής βρίσκεται στο πώς απόκτησαν την ικανότητα αυτή, με δεδομένη την απουσία της συστηματικής εκπαίδευσης μέσα στο σχολείο. Το ερευνητικό αυτό ερώτημα θα το κρατήσουμε, ως ένα από τα βασικά που θα μας απασχολήσουν στην έρευνά μας στους χώρους που έχουν επιλεγεί. Όσον αφορά την ανάλυση των επιμέρους στοιχείων της υποκατηγορίας αυτής θα σημειώναμε τα εξής: α) Σε απόλυτο αριθμό εκφράζουν μια σχετικά μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Έτσι, ο συνολικός αριθμός αυτής της υποκατηγορίας ανέρχεται στους 6.891 (9.811- 2.920) που αποτελούν το 5,9% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου. Στην υποκατηγορία αυτή διαφαίνεται ότι συνεχίζονται και ενισχύονται ορισμένες από τις τάσεις της προηγούμενης υποκατηγορίας. Η μεγάλη μάζα είναι συγκεντρωμένη στις ηλικιακές ομάδες των «45-64» (1.961 άτομα και 28,5%) και «65 άνω» (4.571 άτομα και 66,3%). Ειδικά η κατηγορία των «65 άνω» συγκεντρώνει τους 6 από τους 10 και στο σύνολο των δυο αυτών ηλικιακών ομάδων, τους 9 από τους 10. Στο σύνολο, όμως, των νεανικών και μεσαίων παραγωγικών ηλικιών (20-24, 25-29, 30-44 και 45-64) συγκεντρώνεται ένας αξιόλογος αριθμός ατόμων: 2.320 άτομα (33,7% της υποκατηγορίας αυτής και 1,8% επί του συνολικού πληθυσμού). β) Αυξάνεται η εκπροσώπηση των Γυναικών, σε σχέση με την προηγούμενη υποκατηγορία: Αποτελούν το 67,5% ( 4.654) και οι Άντρες το 32,4% (2.237). Ειδικά για την πολυπληθή ομάδα των «65 άνω», οι Γυναίκες είναι το 83,3% και στην αμέσως επόμενη κατηγορία των «45-64», το 75,1%.
Συμπερασματικά: Η υποκατηγορία «Χωρίς Απολυτήριο Δημοτικού, γνωρίζοντες να διαβάζουν και γράφουν» είναι μια «γερασμένη» πληθυσμιακή ομάδα, στις παρυφές της παραγωγικής δραστηριότητας και η γνώση του μηχανισμού της γραφής και της ανάγνωσης έγινε τόσο μέσα από το σχολείο όσο και μέσα από τη ζωή. Παρ’ όλη, όμως, τη συγκέντρωσή τους στις μεγάλες παραγωγικές ηλικίες, υπάρχει ένα αξιόλογο τμήμα του πληθυσμού που δεν έχει φοιτήσει ολοκληρωμένα στο Δημοτικό Σχολείο και επιβάλλεται άμεσα η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού.
3.2.3. Κατηγορία: «Αγράμματοι» (Οργανικά Αναλφάβητοι)
Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της κατηγορίας αυτής: α) Ως προς το σύνολο του πραγματικού πληθυσμού αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος του. Μόλις το 2,9% δεν είναι ικανό να χρησιμοποιήσει το γραπτό δίκτυο επικοινωνίας και όπως ήδη σημειώσαμε, χαρακτηρίζονται ως οργανικά αναλφάβητοι. Παρόλα αυτά όμως αποτελεί, ως απόλυτο αριθμό, ένα αξιόλογο τμήμα του πραγματικού πληθυσμού του Δήμου Περιστερίου που δεν μπορεί να «διαβάζει και να γράφει». β)Η αύξηση του ποσοστού των Οργανικά Αναλφάβητων ακολουθεί αντίστροφη πορεία σε σχέση με την ηλικιακή ομάδα: Η μεγάλη πλειοψηφία βρίσκεται στους «άνω των 65» (2.071 και 62,1%) και ακολουθεί η ομάδα των «45-64» σε ποσοστό 19,2%. Οι υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες συγκεντρώνουν όλες μαζί έναν αριθμό 284 ατόμων (ποσοστό 8,6%) με πιο μεγάλη, αυτή της ηλικιακής ομάδας 25-29 (128 άτομα και 3,3%). γ)Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι η υπερκπροσώπηση των Γυναικών. Πιο συγκεκριμένα, οι Γυναίκες είναι οι πλέον οργανικά αναλφάβητες (1.727 σε αριθμό και σε ποσοστό 83%). Η τάση αυτή συνεχίζεται και στην ηλικιακή κατηγορία των 45-64 (477 και 75,1%) και ανακόπτεται μόνο στις άλλες κατηγορίες. Στην ηλικιακή ομάδα «30-44» οι Γυναίκες είναι μειοψηφία (128 και 40%) και στις τρεις άλλες ομάδες ο αριθμός ανέρχεται στις 33 ( ποσοστό 30%). Έτσι ο λόγος των οργανικά αναλφάβητων Ανδρών προς τις οργανικά αναλφάβητες Γυναίκες κυμαίνεται στο 1 προς 5 στην ομάδα «άνω των 65», στο 1 προς 3 στην ομάδα «45-64» και αντιστρέφεται στις άλλες: Στην ομάδα «30-44» ο λόγος Γυναίκες προς Άντρες γίνεται 1 προς 1,5 και συνολικά για τις άλλες τρεις ηλικιακές ομάδες 1 προς 2,3.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου