ΔΔ12: Πολιτικές αντιμετώπισης του Αναλφαβητισμού. Η περίπτωση του ΟΑΕΔ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ (Ο.Α.Ε.Δ.)

8.1. Εισαγωγικά
Ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.) είναι το κύριο όργανο εφαρμογής των στρατηγικών απασχόλησης για την ένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας. Κύριος ρόλος του ΟΑΕΔ είναι να εξασφαλιστούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις ταχείας προσαρμογής της προσφοράς εργασίας προς τις απαιτήσεις της ζήτησης, σε αρμονία με το εκάστοτε πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης. Πέρα από αυτό τον κύριο ρόλο, το πεδίο δράσης του ΟΑΕΔ κινείται σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων: από τον επαγγελματικό προσανατολισμό του εργατικού δυναμικού, την τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και τις διάφορες παροχές που χορηγούνται, όπως την επιδότηση ανέργων, τα επιδόματα κύησης και μητρότητας κλπ. Μέσα στο παραπάνω πλαίσιο δράσης, η πρόληψη και η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί βασικό άξονα παρέμβασης του ΟΑΕΔ, που αποσκοπεί στην ένταξη στην αγορά εργασίας των κοινωνικών εκείνων ομάδων που απειλούνται άμεσα απ’ αυτόν. Σύμφωνα με τον ΟΑΕΔ, ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτυπώνει το φαινόμενο του αποκλεισμού ενός αυξανόμενου αριθμού πληθυσμιακών ομάδων, τόσο από την αγορά εργασίας, όσο και ευρύτερα, από τη συμμετοχή τους στο «κοινωνικό γίγνεσθαι». Η έκταση και η ταχύτητα των τεχνολογικών μεταβολών που επέρχονται στους περισσότερους κλάδους της οικονομίας, οδηγούν σε μεγαλύτερη επιλεκτικότητα της αγοράς εργασίας και επομένως στην αύξηση των κινδύνων κοινωνικού αποκλεισμού. Έτσι, ο κοινωνικός αποκλεισμός εμφανίζεται σαν χαρακτηριστικό κυρίως των περισσότερο «τρωτών» εργαζομένων, δηλαδή, εκείνων που θα προσαρμοστούν δυσκολότερα στις μεταβολές που συντελούνται στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας αλλά και εξαιτίας της έλλειψης βασικών επαγγελματικών προσόντων και δεξιοτήτων, λόγω της ανεπαρκούς ένταξής τους στο εκπαιδευτικό σύστημα. Τα παραπάνω προβλήματα διογκώνονται σε εκείνες τις πληθυσμιακές ομάδες που στερούνται ή έχουν μειωμένα φυσικά προσόντα, λόγω σωματικής, ψυχικής ή νοητικής μειονεξίας.
Στη βάση των παραπάνω κατευθύνσεων συγκροτούνται οι επιμέρους πολιτικές και τα προγράμματα που απευθύνονται, κατά μια γενική έννοια, σε άτομα που βρίσκονται στα πρόθυρα του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς ο κίνδυνος της παρατεταμένης ή μόνιμης ανεργίας αποτελεί τον υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο. Μια πρώτη αναφορά που μπορούμε να κάνουμε, σχετίζεται με το ότι τα προγράμματα του ΟΑΕΔ δεν είναι ενιαία και κατηγοριοποιούνται σε δράσεις που απευθύνονται σε δυο ευδιάκριτες κατηγορίες: α) Στους άνεργους, που διαθέτουν τα τυπικά εργασιακά προσόντα, διαχέονται σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες και για τους οποίους δε συντρέχουν οι προϋποθέσεις ένταξής τους στις ειδικές κοινωνικές ομάδες. β) Στις ειδικές κοινωνικές ομάδες που θεωρούνται ότι εμφανίζουν έντονα τα σημάδια του κοινωνικού αποκλεισμού. Στις κατηγορίες αυτές συμπεριλαμβάνονται τα «ΑΜΕΑ», οι «Απεξαρτημένοι» (άτομα που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της απεξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες ή έχουν απεξαρτηθεί), οι «Αποφυλακισμένοι», οι «Μονογονεϊκές Οικογένειες» και οι ηλικιακές ομάδες των «44-65» και των «ΛΑΕΚ» που βρίσκονται στις παρυφές της συνταξιοδότησης.
Αναφορικά με την εκτέλεση των προγραμμάτων αυτών, σημειώνεται η σημασία της στελέχωσης και του τρόπου οργάνωσης του ΟΑΕΔ. Σημαντικό ρόλο κατέχουν οι Εργασιακοί Σύμβουλοι ή αλλιώς οι Σύμβουλοι Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών (Σ.Υ.Υ.) και γενικά το στελεχικό προσωπικό των Υπηρεσιών Απασχόλησης, που θεωρούνται ότι συμβάλλουν αποφασιστικά στην καλύτερη προώθηση και υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών. Προς την κατεύθυνση αυτή πραγματοποιούνται αρκετά προγράμματα εκπαίδευσης και επανεκπαίδευσης του προσωπικού στο εσωτερικό των ίδιων των Φορέων, παράλληλα με τη διατμηματική και διακλαδική ανταλλαγή εμπειριών με σκοπό την καλύτερη συνεργασία των φορέων που εμπλέκονται σε προγράμματα καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού.
Οι Σύμβουλοι Σ.Υ.Υ., όπου κατά βάση συνεργαστήκαμε και αντλήσαμε το σύνολο σχεδόν των πληροφοριών μας, επιφορτίζονται με το μεγαλύτερο βάρος για το σχεδιασμό και την υλοποίηση των σκοπούμενων ενεργειών για την άρση των εμποδίων που επιβάλλει η θέση ενός ατόμου που συγκαταλέγεται στους ανέργους. Τα καθήκοντά τους επεκτείνονται σε μια ευρεία βάση δραστηριοτήτων και καταγράφονται σε ειδικό έντυπο. Εστιάζουν την προσοχή τους σε συγκεκριμένες ενέργειες (επισκέψεις και συναντήσεις με οικογένειες για παροχή συμβουλευτικής, ομαδικές συνεδρίες με τις ομάδες στόχου, συναντήσεις ομάδων (job club), καταγραφή της εκπαιδευτικής κατάστασης και της εργασιακής εμπειρίας, κλπ.). Στη βάση της καταγραφής του εργασιακού προφίλ του ανέργου, η Εργασιακή Σύμβουλος ψάχνει στις λίστες των εργασιακών κενών και βλέπει εάν υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ των προσφερόμενων προσόντων και των δηλωμένων εργασιακών αναγκών. Όταν διαπιστώνουν εργασιακό κενό, επισκέπτονται τις επιχειρήσεις με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των εργοδοτών για την πρόσληψη ατόμων, ιδίως όταν πρόκειται από τις ειδικές κοινωνικές ομάδες. Από τη στιγμή που επιτυγχάνεται η πρόσληψη ενός άνεργου ατόμου, ακολουθούν τακτικές επισκέψεις συμβουλευτικού χαρακτήρα για την ομαλή προσαρμογή των απασχολούμενων στο νέο εργασιακό περιβάλλον και την επίλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν. Επίσης, στα καθήκοντά τους συγκαταλέγονται επισκέψεις σε Φορείς για ενημέρωση, συνεργασία και υλοποίηση κοινών δράσεων. Οι δράσεις αυτές κατά κανόνα επιτυγχάνονται με υπηρεσίες που δραστηριοποιούνται στα πλαίσια της τοπικής κοινωνίας για προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας (Τοπικό Σύμφωνο Απασχόλησης, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών). Δεν καταγράφονται μορφές συνεργασίας με τα Συνδικάτα και γενικά τους Εργατικούς Φορείς και τα Επιστημονικά Σωματεία της περιοχής.




8.2. ΟΑΕΔ Περιστερίου
Με βάση τις παραπάνω διακηρύξεις του ΟΑΕΔ και την αναγνώριση ότι το ανεπαρκές εκπαιδευτικό επίπεδο, στο οποίο συγκαταλέγεται και ο αναλφαβητισμός, ευθύνεται και οδηγεί προς τον κοινωνικό αποκλεισμό, παρουσιάζει ένα ερευνητικό ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε στα όρια του Δήμου Περιστερίου, τις προσφερόμενες δυνατότητες για εύρεση εργασίας των άνεργων και ειδικά των υποεκπαιδευμένων.
1. Στα προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας, δικαίωμα συμμετοχής για υποβολή αίτησης έχουν οι κάτοικοι του Δήμου Περιστερίου (όχι κατά ανάγκη δημότες). Ως προϋποθέσεις συμμετοχής ορίζονται παρόμοια κριτήρια τόσο για τους ανέργους γενικά, όσο και για αυτούς που εντάσσονται στις ειδικές κοινωνικές ομάδες. Με την προσκόμιση των απαραίτητων δικαιολογητικών χορηγείται κάρτα ανεργίας κι εγγράφονται στα μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί, ότι δεν κρατούνται πάντοτε από τον ΟΑΕΔ αναλυτικά τα στοιχεία της κίνησης του άνεργου πληθυσμού κατά κατηγορία, φύλο, ηλικία και δείκτη εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα η αναζήτηση των παραπάνω μεταβλητών να είναι δυσχερής. Ή πιο ορθά, δεν ομαδοποιούνται τα στοιχεία αυτά κατά κατηγορία και στο σύνολο, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει ευχερής η προσέγγιση και η επεξεργασία τους.
Αναφορικά με την ενημέρωση σχετικά με τα συγκεκριμένα προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, θα σημειώναμε, ότι αυτά δημοσιοποιούνται τόσο στους πίνακες του ΟΑΕΔ σε κάθε υποκατάστημα του Οργανισμού, όσο και στον ημερήσιο τύπο και το διαδίκτυο στην ηλεκτρονική διεύθυνσή του. Στη βάση αυτών των στοιχείων που παρέχονται, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η εκπαιδευτική κατάσταση ενός ατόμου, αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο για την κατοχύρωση μιας θέσης εργασίας.
2. Με βάση τον πίνακα 1 , το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων στο υποκατάστημα του ΟΑΕΔ Περιστερίου ανερχόταν για το οικονομικό έτος 2003 σε 6.092 άτομα, εκ των οποίων οι Γυναίκες αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία κι ανέρχονται σε 3.875 και ποσοστό 63,6% και οι Άντρες σε 2.217 και ποσοστό 36,4%. Αν δεχτούμε ότι ο αριθμός των 65.759 ατόμων του Οικονομικά Ενεργού Πληθυσμού, όπως αυτός καταγράφηκε στην απογραφή του 2001, δεν έχει σημαντικές διαφοροποιήσεις, τότε οι 6.092 άνεργοι αποτελούν το 9,2% του πληθυσμού αυτού, ποσοστό που προσεγγίζει τον πανελλαδικό μέσο όρο και για την ίδια περίοδο ανερχόταν στο 10,5%. Το ποσοστό αυτό της ανεργίας είναι ιδιαίτερα αυξημένο και παρά τις επιμέρους εκφάνσεις του αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση του κοινωνικού αποκλεισμού.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 : ΕΓΓΡΑΦΕΝΤΕΣ ΣΤΟ ΟΑΕΔ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ ΓΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΤΟΣ 2003
ΗΛΙΚΙΑΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ
18-24 571 968 1.539
25-30 571 838 1.409
31-35 290 623 913
36-40 247 496 743
41-45 188 404 592
46-50 143 263 406
51-55 96 184 280
55 κι άνω 111 99 210
ΣΥΝΟΛΟ 2.217 3.875 6.092
ΠΗΓΗ: ΟΑΕΔ Περιστερίου

Αναλύοντας τον πίνακα 1 προκύπτουν δυο ενδιαφέροντα στοιχεία για την ηλικιακή σύνθεση των ανέργων: α) Όπως σημειώθηκε και πρωτύτερα, διαφαίνεται ο έντονος γυναικείος χαρακτήρας της ανεργίας. Η ζήτηση εργασίας από τις Γυναίκες είναι σχεδόν διπλάσια ή και τριπλάσια των Αντρών σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, εκτός της περίπτωσης των «55 κι άνω» γεγονός που μπορεί να ερμηνευτεί από την καθυστέρηση της εισόδου της στον εργασιακό βίο. β)Τόσο στους Άντρες όσο και στις Γυναίκες παρατηρείται μια προοδευτική εξασθένηση της ζήτησης εργασίας όσο ανεβαίνουμε στις παραγωγικές ηλικίες. Οι δυο πρώτες ηλικιακές ομάδες, που μπορούν να χαρακτηρισθούν και ως «νεανικές», συγκεντρώνουν συνολικά 2.948 άτομα που αποτελούν το 48,4% του συνόλου των ανέργων (1.142 Άντρες και 1.806 Γυναίκες).
3. Σε σχέση με τη δομή και τα χαρακτηριστικά της εργασίας στις υποεκπαιδευμένες Γυναίκες, αυτά αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα:

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΖΗΤΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΠΟ ΑΝΕΡΓΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΑΕΔ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ, ΠΕΡΙΟΔΟΣ: 2003
25-30 31-35 36-45 46 και άνω ΣΥΝΟΛΟ
Αγράμματες 2 0 4 23 29
Δημοτικού 33 60 291 522 906
Υποχρεωτική 97 128 214 131 570
ΣΥΝΟΛΟ 132 188 509 676 1.505
ΠΗΓΗ: ΟΑΕΔ Περιστερίου

Με βάση τον πίνακα 2 διαφαίνεται ότι οι αγράμματες Γυναίκες (χωρίς απολυτήριο Δημοτικού) ανέρχονται σε 29 και αποτελούν μόνο το 1,9%. Οι απόφοιτες του Δημοτικού αποτελούν την πολυπληθέστερη κατηγορία κι ανέρχονται σε 906 και 60,2% επί του συνόλου. Τέλος, οι απόφοιτες του Γυμνασίου ανέρχονται σε 570 και 37,9%. Σε σχέση με την ηλικία, ο κύριος όγκος των αποφοίτων Δημοτικού εντοπίζεται στην κατηγορία «46 κι άνω» που ανέρχονται 522 και 57,6% της κατηγορίας αυτής, ενώ στο σύνολο σε 34,7%. Μεγάλη είναι η παρουσία και στην ηλικιακή ομάδα «36-45» (291 και 32,1%, στο σύνολο στο 19,3%) και πέφτει εντυπωσιακά στις μικρότερες παραγωγικές ηλικίες. Τα μεγέθη των αποφοίτων Γυμνασίου είναι αυξημένα στην κατηγορία «36-45» (214 και 42%) και σχεδόν ισομερίζονται στις ηλικίες των «31-35» ( 128 και 22,5%) και των «46 κι άνω» (131 και 22,9%). Γίνεται λοιπόν φανερό ότι η ανεργία στις Γυναίκες σχετίζεται άμεσα με τον εκπαιδευτικό δείκτη και εμφανίζεται ιδιαίτερα στις απόφοιτες Δημοτικού και στις μέσες και μεγάλες παραγωγικές ηλικίες.
4. Αναφορικά με την ανεργία στους νέους και σε σύνολο 1.356 ατόμων το εκπαιδευτικό επίπεδο κατά φύλο αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα:

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ «18-24»
ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ
Αγράμματοι 0 2 2
Δημοτικού 12 11 23
Υποχρεωτικής 90 64 154
ΙΕΚ 55 103 158
Λυκείου 262 564 826
ΤΕΙ 12 54 66
ΑΕΙ 16 78 94
ΣΥΝΟΛΟ 447 876 1.323
ΠΗΓΗ: ΟΑΕΔ Περιστερίου

Με βάση τον παραπάνω πίνακα διαφαίνονται τα εξής: α) Διαπιστώνεται για μια ακόμη φορά ο γυναικείος χαρακτήρας της ανεργίας. Οι νέες άνεργες Γυναίκες ανέρχονται σε 876 και ποσοστό 66,2% και είναι σχεδόν διπλάσιες σε αριθμό από τους Άντρες που ανέρχονται σε 447 και 33,8%. β) Οι υποεκπαιδευμένοι (οργανικά και λειτουργικά αναλφάβητοι) αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος, αφού ανέρχονται σε 25 άτομα και αποτελούν το 1,8% επί του συνόλου. Οι απόφοιτοι του Γυμνασίου ανέρχονται σε 154 και ποσοστό 11,6%. Το ενδιαφέρον στην υποκατηγορία αυτή εστιάζεται στο ότι οι Άντρες άνεργοι είναι περισσότεροι από τις Γυναίκες κι αποτελούν το 58,4%, γεγονός που μαρτυρά ότι για τους Άντρες, η διακοπή του σχολείου της Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης συνιστά αυτόματα την είσοδο στην αγορά εργασίας σε σχέση με τις Γυναίκες που καθυστερεί σημαντικά. Εάν όμως η κατηγορία των Υποεκπαιδευμένων διευρυνθεί και με τους Αποφοίτους Γυμνασίου, όπως γίνεται στην πράξη από τους Συμβούλους Σ.Υ.Υ., τότε το σύνολο της κατηγορίας αυξάνεται κι ανέρχεται σε 179 που αποτελούν το 13,5% του συνόλου. Η υποκατηγορία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης είναι η πολυπληθέστερη κι ανέρχεται σε 980 και ποσοστό 74,1%. Στην υποκατηγορία αυτή, οι απόφοιτοι Λυκείου αποτελούν τον κύριο όγκο, 84,2% επί του συνόλου, σε αντίθεση με τα ΙΕΚ που αποτελούν το 16,1%. Ένα επιπρόσθετο στοιχείο που προκύπτει κι έχει ενδιαφέρον σχετίζεται με το γεγονός ότι οι Γυναίκες αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία και στις δυο κατηγορίες ( 68,3% στους αποφοίτους Λυκείου και 65,1% στα ΙΕΚ) και δείχνει την τάση να συνεχίζουν τις σπουδές στη Δευτεροβάθμια μη Υποχρεωτική Εκπαίδευση, σε αντίθεση με τους Άντρες που η διακοπή των γυμνασιακών σπουδών σημαίνει την πρόθεση για είσοδο στην αγορά εργασίας και την αναζήτηση μιας θέσης σε αυτήν. Τέλος, οι απόφοιτοι των ΤΕΙ- ΑΕΙ ανέρχονται συνολικά σε 165 που αποτελούν το 12,1% επί του συνόλου, με τις Γυναίκες να αποτελούν και πάλι την πλειοψηφία και στις δυο κατηγορίες (81,8% στα ΤΕΙ και 83% στα ΑΕΙ).
3. Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις, προκύπτει ως ερώτημα προς απόδειξη, το πώς διαμορφώνεται η αγορά εργασίας (προσφορά και ζήτηση) αναφορικά με τα συγκεκριμένα επαγγέλματα που ζητούνται ή προσφέρονται και την εκπαιδευτική κατάσταση του ανέργου. Αναφορικά με τη ζήτηση εργασίας μπορούμε να αντλήσουμε ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία σε σύνολο 165 περιπτώσεων (141 Γυναικών και 24 Αντρών), όπως αυτά καταγράφονται στο ειδικό φύλο καταγραφής μιας Εργασιακής Συμβούλου Σ.Υ.Υ:






ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΧΩΡΙΣ ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΙΔΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΣΕ ΦΥΛΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ: ΟΙΚ. ΕΤΟΣ 2003.
Δημ. Γυμν. Ιδ.Σχ. ΤΕΛ. ΤΕΕ ΛΥΚΕΙΟ Ι.Ε.Κ. Σχ.
ΟΑΕΔ ΤΕΙ ΑΕΙ ΣΥΝ.
Εξειδικευμένες θέσεις 4 4
Βιβλιοθηκονόμοι 1 1
Γαζώτριες 1 1 2
Ζαχαροπλάστης 1 1
Γραφίστες 3 3
Πωλητές 1 1 2 6 1 11
Τεχνίτες 1 1
Δημοσιογράφοι 1 1
Φύλακες 1 1 2
Κηπουροί 1 1
Τεχνικός Η/Υ 1 1
Τεχνικός Τηλεφώνου 1 1
Προγραμματιστής Η/Υ 1 1
Μηχανολόγοι 1 1 2
Ταμίες 1 2 1 3 7
Ιατρικά 3 5 8
Κομμώτριες 4 1 1 1 1 8
Οδηγοί (δε δήλωσαν) 4
Εκπαιδευτικοί 4 4
Ανειδίκευτοι 15 13 3 17 48
Τουριστικά 2 2
Λογιστές 1 1 5 1 2 3 13
Υπάλληλοι Γραφείου 1 3 2 11 4 1 4 26
Βρεφονηπιαγωγοί 1 2 1 4 8
Αισθητικοί 3 2 5
ΣΥΝΟΛΟ 17 17 8 16 9 42 20 4 10 18 165
Πηγή: ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Απασχόλησης Άνεργου Δυναμικού, επεξεργασία μη αποδελτιωμένων στοιχείων

Με βάση τον πίνακα 4 και σε σύνολο 161 περιπτώσεων (165- 4 οδηγούς που δε δήλωσαν) η εκπαιδευτική κατάσταση αποτυπώνεται ως εξής: Οι απόφοιτοι Δημοτικού (λειτουργικά αναλφάβητοι) ανέρχονται σε 17 άτομα και 10,6% επί του συνόλου. Σε ίδιο αριθμό και ποσοστό ανέρχονται και οι απόφοιτοι Γυμνασίου, ενώ εάν συμπεριληφθούν σε μια ενιαία κατηγορία, τότε το σύνολο των Υποεκπαιδευμένων ανέρχεται σε 34 άτομα και 21,1%. Σε διάφορους τύπους Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης δήλωσαν 99 άτομα (61,5% επί του συνόλου), όπου το μεγαλύτερο μέρος τους είναι Απόφοιτοι Λυκείου (το 42,4% της κατηγορίας αυτής και το 26,1% στο σύνολο του πίνακα), ενώ οι άλλες κατηγορίες (ΙΕΚ, ΤΕΛ, ΤΕΕ, Ιδ. Σχολές, Σχολές ΟΑΕΔ) κινούνται σε περίπου ίδια ποσοστά. Τέλος, όσοι έχουν τελειώσει Ανώτερα ή Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα συγκεντρώνουν το 11,2%. Τρεις επιπρόσθετες διαπιστώσεις μπορούμε να κάνουμε στο σημείο αυτό: α) Η συσχέτιση εκπαιδευτικής κατάστασης και ζήτησης εργασίας δείχνει ότι ο κύριος όγκος των Υποεκπαιδευμένων συγκεντρώνεται στους Ανειδίκευτους (15 από τους 17 του Δημοτικού και 13 από τους 17 του Γυμνασίου), ενώ εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι συγκεντρώνονται και από τους απόφοιτους Λυκείου σε ποσοστό 35,4% της υποκατηγορίας αυτής. Ακολουθούν οι Υπάλληλοι Γραφείου (26 σε αριθμό και 16,1%) όπου η μεγαλύτερη συγκέντρωση προέρχεται και πάλι από το Λύκειο. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η ζήτηση εργασίας σε συγκεκριμένο κλάδο (γραφίστες, ιατρικά, τεχνικοί Η/Υ, κομμωτική-αισθητική, τουριστικά, βρεφονηπιαγωγοί κλπ.) σχετίζεται με το εάν τα άτομα αυτά έχουν τελειώσει ειδικούς τύπους σχολείων (ΤΕΕ, Ι.Ε.Κ., Σχολές Μαθητείας, Ιδιωτικές Σχολές). β) Ο μέσος όρος ηλικίας (δεν αποτυπώνεται στον πίνακα) είναι πολύ χαμηλός και παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα είναι 28,2 έτη, με μεγαλύτερο μέσο όρο στους ανειδίκευτους άνεργους (36 έτη) και μικρότερη στους τεχνικούς Η/Υ και τηλεπικοινωνιών που αγγίζει τα 23 έτη.
Επιπρόσθετες παρατηρήσεις:
α) Η κατάσταση του ανέργου σχετίζεται άμεσα με την εκπαιδευτική του κατάσταση. Οι άνεργοι που διαθέτουν χαμηλό εκπαιδευτικό προφίλ, όπως κι αυτοί που ανήκουν στις Ειδικές Κοινωνικές Ομάδες, δυσκολεύονται να προσανατολιστούν στον χώρο και στις γραφειοκρατικές διαδικασίες που πρέπει να επιλυθούν κατά τη προκαταρκτική φάση εισόδου στην αγορά εργασίας (έκδοση βιβλιαρίου ενσήμων και υγειονομικής ασφάλισης, τρόπος μετακίνησης). β) Οι εργοδότες ζητάνε οι εργαζόμενοι να είναι μέχρι 35 χρονών (όταν ο μεγάλος όγκος και ιδίως των Γυναικών είναι πάνω από τα 40) και η κάλυψη της θέσης να μη γίνεται αποκλειστικά για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας, αλλά οι εργαζόμενοι να περνούν από όλο τον κύκλο εργασιών. γ) Ένα από τα βασικά προβλήματα σχετίζεται με τη χαμηλή προσφορά εργασίας στο επίπεδο του Δήμου Περιστερίου, ιδίως στο χώρο των «Ανειδίκευτων» και των «Πωλητών». δ) Δεν μπορεί να γίνει ασφαλής εκτίμηση για τον τρόπο με τον οποίο πληροφορούνται οι άνεργοι τα εργασιακά κενά και τις προσφερόμενες δυνατότητες απασχόλησης. Σύμφωνα με τους Εργασιακούς Συμβούλους το μεγαλύτερο μέρος των ανέργων είναι τεχνολογικά αναλφάβητο και δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το ηλεκτρονικό διαδίκτυο. Η πληροφόρηση από τον τοπικό τύπο είναι περιστασιακή και η ενημέρωση για τις ευκαιρίες απασχόλησης γίνεται όταν προσέρχονται στα γραφεία του ΟΑΕΔ για να ανανεώσουν την κάρτα ανεργίας. ε)Σε τοπικό επίπεδο δεν υπάρχει αξιόλογη συνεργασία με τους άλλους Φορείς του που εφαρμόζουν προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας (πχ. Ο.Κ.Α.ΔΗ.Π), ενώ δεν υπάρχει καμία επικοινωνία με τους Φορείς των Εργαζομένων.

8.3. Ειδικές Κοινωνικές Ομάδες
Η δημιουργία των ειδικών κατηγοριών ανέργων έρχεται ως αποτέλεσμα της αλλαγής της πολιτικής του Κεντρικού Κράτους για την αντιμετώπιση της ανεργίας η οποία εφαρμόζεται από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα. Στη βάση αυτών των πολιτικών επιλέγονται οι κοινωνικές ομάδες για τις οποίες απαιτούνται κατάλληλες πολιτικές επανένταξης στην αγορά εργασίας με σκοπό την αποτελεσματική διάσπαση του φαύλου κύκλου «Φτώχεια- Ανεργία- Κοινωνική Διαφοροποίηση» και την όσο το δυνατό μεγαλύτερη επίτευξη της κοινωνικής συνοχής. Αναφορικά με τα προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας για άτομα που ανήκουν στις Ειδικές Κοινωνικές Ομάδες και για τα έτη 1994- 2001, σημειώνεται η ακόλουθη απορροφητικότητα ανά κατηγορία:



ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ- ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΟΑΕΔ 1994-2000
ΕΤΟΣ ΑΜΕΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ-
ΝΕΑΡΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΑ ΑΤΟΜΑ ΣΥΝΟΛΟ
1994 200 25 5 230
1995 413 65 24 502
1996 509 186 70 765
1997 570 195 98 863
1998 700 210 110 1.020
1999 1.265 205 165 1.635
2000 2.700 400 450 3.350
ΣΥΝΟΛΟ 6.357 1.286 922 8.565
Πηγή: ΟΑΕΔ, 2001

Όπως διαφαίνεται και από τον παραπάνω πίνακα, υπάρχει μια σαφής αριθμητική πρόοδος στην ένταξη των παραπάνω κοινωνικών ομάδων σε προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ, ανεξάρτητα της κατηγορίας στην οποία εντάσσονται. Ο κύριος όγκος συγκεντρώνεται στα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες, γεγονός που εξηγείται από τη χρόνια περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό τους από την εργασία και την κοινωνία γενικότερα, σε αντίθεση με τις κατηγορίες των «Απεξαρτημένων» και «Αποφυλακισμένων», όπου προϋπήρχαν προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας από τα μέσα της δεκαετίας του ’80.
Η χαρτογράφηση των ομάδων αυτών σε επίπεδο μιας τοπικής κοινωνίας παίρνει υπόψη το αριθμητικό τους μέγεθος και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Έτσι για τον ΟΑΕΔ Περιστερίου εφαρμόζονται προγράμματα για τις κατηγορίες των «Αποφυλακισμένων», των «Απεξαρτημένων», των «Μονογονεϊκών Οικογενειών», των «45-64» και των «ΛΑΕΚ».

8.3.1. «Αποφυλακισμένοι»- «Απεξαρτημένοι»
Στην Ελλάδα δεν υπήρχε, για δεκαετίες ολόκληρες, ειδική υπηρεσία για τη φροντίδα όσων βγαίνουν από τις Φυλακές ή τα Κέντρα Απεξάρτησης με σκοπό την ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία. Μόλις προς τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ξεκίνησαν ορισμένες πρωτοβουλίες που προσπάθησαν να καλύψουν το κενό αυτό, αλλά επειδή οι προσπάθειες αυτές βρίσκονταν στην αρχή, δεν παρείχαν πλήρεις υπηρεσίες. Τη δεκαετία του ’90 άρχισε να αναπτύσσεται ένα δίκτυο κοινωνικής προστασίας από διαφορετικές Υπηρεσίες και Οργανισμούς του Κράτους, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλων Φορέων, όπως η Εκκλησία και οι Ιδιώτες. Ειδικά για την εμπλοκή του ΟΑΕΔ, θα σημειώναμε, ότι άρχισε συστηματικά με την εκπόνηση αντίστοιχων προγραμμάτων από το 1995. Αναφορικά με τους «Αποφυλακισμένους», τέθηκαν ορισμένες προϋποθέσεις με σκοπό την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού μετά τη αποφυλάκισή τους, σε σχέση με την εύρεση μιας σταθερής θέσης εργασίας το κρίσιμο πρώτο διάστημα της αποφυλάκισης. Το βασικό χαρακτηριστικό των προγραμμάτων του ΟΑΕΔ, συνίστατο στην επιχορήγηση του εργοδότη ή της επιχείρησης, σχεδόν με το σύνολο της αμοιβής, με την προϋπόθεση η διάρκεια της απασχόλησης του αποφυλακισμένου να διαρκεί τουλάχιστον 24 μήνες και με δικαίωμα της επιχείρησης για επιπρόσθετη απασχόληση 12 μηνών. Παράλληλα επιδοτούνταν από τον ΟΑΕΔ, για το ίδιο διάστημα, το «Πρόγραμμα Επιχορήγησης Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών- Αποφυλακισμένων», όπου απαιτούνται τα επιπλέον δικαιολογητικά της αποκλειστικής απασχόλησής τους, με μόνες προϋποθέσεις την εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων των Ανδρών και η επιχείρηση να είναι καινούρια κι ανεξάρτητη. Ειδικά για την κατηγορία των «Απεξαρτημένων» ως προϋπόθεση τίθεται η συμμετοχή σε προγράμματα των θεραπευτικών κοινοτήτων. Συνήθως ο Απεξαρτημένος αναφέρει ως προσόν, το γεγονός της επιτυχούς παρακολούθησης των προγραμμάτων της θεραπευτικής κοινότητας και ζητείται από τον ΟΑΕΔ η πιστοποίησή του. Για την κατηγορία των «Αποφυλακισμένων» είναι απαραίτητο να γίνει προσκόμιση του αποφυλακιστήριου.
Αναφορικά με τον τρόπο ενημέρωσης για τα προγράμματα του ΟΑΕΔ των ατόμων που εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες και σύμφωνα με τις Συμβούλους Σ.Υ.Υ., αυτή προέρχεται κατά βάση από τις Μονάδες- Κέντρα Απεξάρτησης και τις Φυλακές και λιγότερο από τους Φορείς που ενυπάρχουν για το σκοπό αυτό.



Εκπαιδευτική κατάσταση
Η εκπαιδευτική κατάσταση των άνεργων που επιζητούν εργασία στο υποκατάστημα του ΟΑΕΔ και ανήκουν στις κατηγορίες των «Αποφυλακισμένων» και «Απεξαρτημένων» αποτυπώνονται στους παρακάτω πίνακες:

ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ
ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΠΟΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ,
ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1990 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2002
Σύνολο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο
ΑΝΔΡΕΣ 14 6 5 3
ΓΥΝΑΙΚΕΣ - - - -
Πηγή ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων,
επεξεργασία μη αποδελτιωμένων στοιχείων

ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ
ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: ΑΠΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ,
ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1990 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2002
Σύνολο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο
ΑΝΔΡΕΣ 18 7 6 5
ΓΥΝΑΙΚΕΣ 5 2 3 -
ΣΥΝΟΛΟ 23 9 9 5
Πηγή ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων,
επεξεργασία μη αποδελτιωμένων στοιχείων

Με βάση τους παραπάνω πίνακες αναδεικνύονται ορισμένα προβλήματα τα οποία σχετίζονται α) με τον καταγεγραμμένο αριθμό προσέλευσης των «Απεξαρτημένων» και των «Αποφυλακισμένων», που γενικά θεωρείται ότι δεν είναι αντιπροσωπευτικός του πραγματικού αριθμού. Το μόνο, ίσως, στοιχείο, που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι η προσέλευση των Απεξαρτημένων είναι αυξημένη σε σχέση με αυτήν των «Αποφυλακισμένων» και ότι στην κατηγορία των «Απεξαρτημένων» είναι έντονη η γυναικεία παρουσία σε αντίθεση με τους Αποφυλακισμένους όπου προσέρχονται μόνον Άντρες. β) Όπως φαίνεται και από τον πίνακα 1 και 2, (αν και το δείγμα είναι πολύ μικρό), για 14 άτομα από τους «Αποφυλακισμένους» και για 23 από τους «Απεξαρτημένους», διαπιστώνεται ότι και στις δυο αυτές κατηγορίες κυριαρχεί το χαμηλό εκπαιδευτικό προφίλ. Στους «Αποφυλακισμένους» οι 6 από τους 14 έχουν τελειώσει μόνο το Δημοτικό και στους «Απεξαρτημένους» οι 9 από τους 23. Οι Απόφοιτοι Γυμνασίου είναι στους «Αποφυλακισμένους» 6 στους 14 και στους «Απεξαρτημένους» 9 στους 18 ( 6 Α και 3 Γ), ενώ στους Αποφοίτους Λυκείου είναι 3 στους 14 και 5 στους 18 αντίστοιχα.
Με βάση τις εμπειρίες των Συμβούλων Σ.Υ.Υ. διαπιστώνεται ότι η εκπαιδευτική κατάσταση, ειδικά των «Απεξαρτημένων» και των «Αποφυλακισμένων» ατόμων, παίζει σημαντικό ρόλο στη συνεργασία για την καταγραφή του εργασιακού προφίλ, που γενικά θεωρείται βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου που είναι η σταθεροποίηση σε ένα εργασιακό περιβάλλον. Ένας άνεργος αυτής της κατηγορίας, απόφοιτος Δημοτικού, που δεν γνωρίζει να κάνει μια αίτηση ή να συμπληρώνει το ειδικό έντυπο, αντιμετωπίζει περισσότερα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν, από κάποιον που έχει τελειώσει το Λύκειο και που έχει κατακτήσει ένα στοιχειώδες επίπεδο συνεργασίας. Επιπρόσθετα, η διάρρηξη με το νόμο του πρώην παραβάτη έλαβε χώρα στην ηλικία που έπρεπε να φοιτούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να συνδεθεί από τη μεριά των Αποφυλακισμένων και Απεξαρτημένων, η άρνηση της μόρφωσης με τις πράξεις αυτές.
Αναφορικά με τη ζήτηση για εργασιακή απασχόληση από άτομα που έχουν απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά ή είναι αποφυλακισμένοι, αυτή παρουσιάζει μια ιδιομορφία, τόσο όσον αφορά το είδος της εργασιακής απασχόλησης και των εργασιακών προσόντων που προσφέρονται, όσο και τον τρόπο πρόσληψης. Η ιδιομορφία αυτή συνίσταται στα εξής: α) Οι επιχορηγήσεις «Προγραμμάτων Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών Αποφυλακισμένων και Απεξαρτημένων», γενικά, δεν παρουσιάζουν μεγάλη ζήτηση. Ανεξάρτητα από το αν ύψος της επιχορήγησης και των άλλων δεσμεύσεων που προβλέπονται επαρκούν, δύσκολα ένας άνεργος από τις κατηγορίες αυτές θα πάρει την απόφαση να ανοίξει δική του επιχείρηση. Η χρόνια απουσία τους από τα εργασιακά περιβάλλοντα και η μη γνώση των μηχανισμών της αγοράς και του ανταγωνισμού συνηγορούν στην απόφαση να μην αναλάβουν το «ρίσκο» για το ξεκίνημα μιας επιχείρησης, είτε σε αυτήν υπήρχε προηγούμενη εργασιακή εμπειρία είτε όχι. β) Στα Προγράμματα Επιχορήγησης Εργοδοτών ή Επιχειρήσεων, για πρόσληψη με πλήρη ή μερική απασχόληση παρουσιάζεται μια σχετική κινητικότητα, διότι υπάρχει για τους «Αποφυλακισμένους»- «Απεξαρτημένους» ένα σαφές εργασιακό τοπίο με συγκεκριμένες υποχρεώσεις και δικαιώματα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που παρουσιάζεται στο σημείο αυτό σχετίζεται με τον κοινωνικό στιγματισμό. Δύσκολα ένας εργοδότης θα πεισθεί να προσλάβει για εργασία ένα άτομο που ενδεχόμενα, όπως σκέφτεται, του δημιουργήσει προβλήματα. Σύμφωνα με τις εμπειρίες που έχουν αποκομίσει οι Σύμβουλοι Σ.Υ.Υ. από τις προκαταρκτικές συναντήσεις με τους εργοδότες, τα προβλήματα αυτά σχετίζονται, όχι μόνο με την πιθανή μειωμένη παραγωγικότητα του εργαζόμενου αλλά και με ζητήματα ασφάλειας της επιχείρησης σε σχέση με τη διαφύλαξη των περιουσιακών στοιχείων και με το ενδεχόμενο «μύησης» του υπόλοιπου προσωπικού σε παραβατικές πράξεις. Το μόνο κίνητρο που προσελκύει την εργοδοτική πλευρά είναι το ύψος της επιδότησης. Σε αντίθεση περίπτωση, δηλαδή, της μη επιδότησης της θέσης εργασίας, εκτιμάται ότι το ενδιαφέρον τους θα ήταν αρκετά περιορισμένο. Ένα επιπλέον πρόβλημα που τίθεται από τους εργοδότες, και που ως ένα βαθμό είναι αντικειμενικό, σχετίζεται με τη μικρή εργασιακή εμπειρία που έχουν οι άνεργοι των κατηγοριών αυτών (περισσότερο των «Απεξαρτημένων» και λιγότερο των «Αποφυλακισμένων» ατόμων). Κατά κανόνα και στις δυο κατηγορίες δεν υπάρχει προηγούμενη εργασιακή εμπειρία κι επιπλέον, τα όποια προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης που παρακολούθησαν και οι όποιες δεξιότητες κατάκτησαν στα Κέντρα Απεξάρτησης ή στις Φυλακές, δεν αντιστοιχίζονται με το συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον. Όπως ισχυρίζονται οι εργοδότες και συχνά μεταφέρεται από του Εργασιακούς Συμβούλους, «δεν φθάνει να γνωρίζει κάποιος ότι το κατσαβίδι βιδώνει δεξιά και ξεβιδώνει αριστερά».

8.3.2. Κατηγορία «(16)18-24»
Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται τα νέα άτομα, ηλικίας 18 μέχρι 24 ετών, χωρίς αυξημένα εκπαιδευτικά προσόντα που ζητούν εργασία από τα προγράμματα του ΟΑΕΔ και είναι γραμμένοι στις ειδικές καταστάσεις των ανέργων. Να σημειωθεί ότι άτυπα, στην παραπάνω κατηγορία, δε συγκαταλέγονται μόνο οι άνεργοι νέοι «18-24» αλλά και η ηλικιακή κατηγορία των «16-18» χρονών που για να εργαστούν απαιτείται άδεια εργασίας για ανήλικους. Όμως, οι εργοδότες δεν επιθυμούν προσλήψεις ανηλίκων διότι θεωρούν ότι θα έχουν «μπελάδες με την επιθεώρηση εργασίας» σχετικά με την προστασία της εργασίας ανηλίκων από βαριές και ανθυγιεινές εργασίες.
Πιο ασφαλή συμπεράσματα θα μπορέσουμε να εξάγουμε από τη μελέτη ενός φύλλου καταγραφής για την κατηγορία αυτή:
ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΑΝΕΡΓΟΥΣ ΝΕΟΥΣ 18-24 ΕΤΩΝ ΣΕ ΦΥΛΛΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ Σ.Υ.Υ. ΠΕΡΙΟΔΟΣ: 2002
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΛΛΟ ΣΥΝΟΛΟ
ΑΝΔΡΕΣ 4 9 1 14
ΓΥΝΑΙΚΕΣ 5 7 1 13
ΣΥΝΟΛΟ 9 16 1 1 27
Πηγή ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων, επεξεργασία στοιχείων

Όπως διαφαίνεται στον πίνακα 8 σε σύνολο 27 περιπτώσεων οι Γυναίκες είναι 13 και αποτελούν το 48,1% και οι Άντρες 14 και 51,9%. Το μεγαλύτερο μέρος τους είναι απόφοιτοι Γυμνασίου (16 και 59,1% και οι απόφοιτοι Δημοτικού 9 και 33,3%). Με βάση τα παραπάνω αναδεικνύεται το μεγάλο πρόβλημα της εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας σε σχέση τόσο με την αποτυχία του σχολείου γενικά, όσο και με τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος στα όρια που καλύπτει γεωγραφικά ο Δήμος Περιστερίου. Οι νέοι της κατηγορίας των 18(16)-24 είναι, κατά κανόνα, απόφοιτοι των Δημοτικών Σχολείων και Γυμνασίων του Περιστερίου και δεν συντρέχουν οι λόγοι για εγκατάλειψη του σχολείου που παρατηρούνται στις άλλες παραγωγικές ηλικίες (εμφύλιος πόλεμος, εσωτερική μετανάστευση κτλ.), έτσι ώστε να ερμηνευτεί η κατάσταση της υποεκπαίδευσης και του κοινωνικού αποκλεισμού που υφίστανται. Το πρόβλημα του λειτουργικού αναλφαβητισμού στις κατηγορίες αυτές παρουσιάζεται έντονο και συνδέεται άμεσα με το μορφωτικό και γενικότερα με το πολιτιστικό κεφάλαιο της οικογένειας που εντάσσονται.
Ένα επιπλέον πρόβλημα για τους άνδρες της κατηγορίας αυτής, αποτελεί το γεγονός, της μη εκτέλεσης των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων. Οι εργοδότες δεν επιθυμούν να κάμουν τέτοιες προσλήψεις, διότι θα αναγκαστούν να τους ξαναπροσλάβουν μετά το τέλος της στρατιωτικών τους υποχρεώσεων.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρμόδιων υπαλλήλων του ΟΑΕΔ που έχουν μια συνολική εικόνα των ιδιαιτεροτήτων της κατηγορίας, οι νέοι αυτοί αντιμετωπίζουν έντονα κοινωνικά προβλήματα καθώς μεγαλώνουν, συνήθως, σε ένα φτωχό και στερημένο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον που αναζητά άμεσες λύσεις για την ενίσχυση του οικογενειακού εισοδήματος. Οι πιέσεις αυτές ξεκινούν, με την αποφοίτηση από το Δημοτικό σχολείο, όπου έχει πλέον φανεί ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος. Το οικογενειακό περιβάλλον έχει αποδεχτεί πλέον το γεγονός, ότι «αφού δεν παίρνει τα γράμματα και δεν πρόκειται να σπουδάσει, ας κοιτάξει να βρει γρήγορα κάποια δουλειά». Καταγράφεται μάλιστα το γεγονός ότι, ιδιαίτερα οι μητέρες των νέων αυτών ανθρώπων, ζητούν από τη Σύμβουλο Σ.Υ.Υ. να βοηθήσει να βρει το παιδί τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα δουλειά, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος «να το δείρει ο πατέρας του» ή για τις κοπέλες «να γνωρίσει κόσμο, να δουλέψει, μη μου μείνει στο ράφι και δεν παντρευτεί». Για την κατηγορία αυτή των ανέργων, η εύρεση μιας εργασίας, με χαμηλές έστω αποδοχές, είναι πρώτης προτεραιότητας καθήκον με σημαντικές κοινωνικές παραμέτρους που ξεφεύγουν από την απλή ενίσχυση του οικογενειακού εισοδήματος και την αντιμετώπιση των έντονων βιοποριστικών αναγκών. Η εύρεση εργασίας εκφράζει την κοινωνική καταξίωση του νέου, που δε στέκεται ως «παράσιτο» στην οικογένεια και την κοινωνία. Όσον αφορά τα εργασιακά προσόντα που δηλώνονται από τους ενδιαφερόμενους, συνήθως, είναι περιορισμένα. Αυτό είναι, ως ένα βαθμό φυσιολογικό, γιατί πρόσφατα αποφοίτησαν από την υποχρεωτική εκπαίδευση (έστω και ως αποτυχόντες) και δεν εντάχθηκαν πλήρως, στην αγορά εργασίας, αλλά και διότι τα όποια εργασιακά προσόντα έχουν αποκτηθεί είτε από παρακολούθηση ενός περιορισμένου κύκλου μαθημάτων σε κάποια ιδιωτική ή τεχνική σχολή είτε από τη μαθητεία («απάνω στη δουλειά»). Ενδεικτικό είναι, και με βάση τις δηλωμένες προτιμήσεις για εργασιακή απασχόληση, ότι στα ειδικά έντυπα που συμπληρώνονται στον ΟΑΕΔ Περιστερίου, από τους 27 άνεργους νέους έχουν δηλώσει εργασιακή προτίμηση μόνο 13 άτομα κι αυτά για τις Γυναίκες είναι σχετικά με γνώσεις κομμωτικής και σχεδιαστών μόδας και για τους Άνδρες σχετικά με τη μηχανολογία και τη φανοποιεία.
Η ηλικιακή κατηγορία 18(16)-24 των ανέργων νέων θεωρείται κρίσιμη τόσο για το εργασιακό μέλλον των νέων αυτών, όσο και το μέλλον της ειδικευμένης εργατικής δύναμης της τοπικής κοινωνίας. Είναι άμεσα συνδεδεμένο με το πρόβλημα της μαθητικής διαρροής από το εκπαιδευτικό σύστημα αφού οι 9 από τους 27 νέους (ποσοστό 33%) δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση, κατηγορία που όπως είδαμε εντάσσεται στους λειτουργικά αναλφάβητους. Αλλά και οι απόφοιτοι του Γυμνασίου (16 από τους 27, ποσοστό 59%) εκτιμάται ότι δεν κατέχουν σε ικανοποιητικό βαθμό τα λειτουργικά εργαλεία της γραπτής επικοινωνίας.

8.3.3. Μονογονεϊκές Οικογένειες
Η ύπαρξη ενός αυξανόμενου αριθμού Μονογονεϊκών Οικογενειών (ΜΟΓ) στην Ελλάδα, έρχεται ως αποτέλεσμα της αλλαγής στη δομή της οικογένειας που παρατηρήθηκε, ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του ’70, με κύρια χαρακτηριστικά την εξασθένηση του παραδοσιακού μοντέλου της ευρείας οικογένειας και τη δημιουργία της πυρηνικής, κυρίως, στα μεγάλα αστικά κέντρα. Στην παραπάνω κατεύθυνση συνέτεινε η χειραφέτηση της γυναίκας που επέφερε η μαζική είσοδός της στην αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα, να διαφοροποιηθεί ο παραδοσιακός ρόλος των δύο φύλων. Ως πλευρές σχετικές του θέματος θεωρούνται, ο αυξανόμενος αριθμός διαζυγίων που σπρώχνει τις γυναίκες στην αναζήτηση είτε του δεύτερου γάμου, ως προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που επιφέρει η διάλυση του πρώτου, είτε μέσα από νέες μορφές οικογενειακής συμβίωσης, όπως η παραμονή σε κατάσταση ΜΟΓ, σε περίπτωση που δεν υπάρχει ανεξάρτητη αιτία (πχ. θάνατος).
Στο ερώτημα που τίθεται, ποιες οικογένειες ανήκουν στην κατηγορία των Μονογονεϊκών Οικογενειών, παρότι δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός περιγραφικός ορισμός, θα λέγαμε ότι εντάσσονται οι οικογένειες εκείνες που αποτελούνται από έναν και μόνο γονέα (που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η μητέρα) και υπάρχει ένα τουλάχιστον παιδί που είναι μικρότερο των 18 ετών. Μια Μονογονεϊκή Οικογένεια, συνήθως επέρχεται έπειτα από το θάνατο του ενός γονέα ή ύστερα από διαζύγιο ή εγκατάλειψη. Συγκαταλέγονται επίσης και εκείνοι οι οικογενειακοί πυρήνες που δημιουργεί ένα και μόνο άτομο (συνήθως η Γυναίκα), όπως η απόκτηση παιδιού χωρίς γάμο, ή έπειτα από υιοθεσία ή αναδοχή ενός παιδιού ή με την ανάληψη της ευθύνης ανατροφής ενός παιδιού με το οποίο έχει δεσμούς αίματος (ανίψι, εγγόνι) και για το οποίο οι γονείς εκλείπουν (εξαιτίας θανάτου των γονιών ή ολικής αναπηρίας ή από εγκατάλειψη ή σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων). Στις ΜΟΓ συγκαταλέγονται, επίσης, οι οικογένειες με περιστασιακή ή ολική απουσία του ενός γονέα εξαιτίας της μετανάστευσης (κυρίως του πατέρα) ή της θητείας του συζύγου στο στρατό. Επιπλέον για τις Γυναίκες ισχύει το δικαίωμα να θεωρούνται ως ΜΟΓ όταν ο σύζυγος είναι ανίκανος για εργασία και δε διαθέτει εισόδημα. Για τους Άντρες, ως ΜΟΓ θεωρούνται όσοι έχουν υπό την επίβλεψή τους παιδί ή παιδιά μετά από υιοθεσία ή αναδοχή ή με αναπηρία, ανεξάρτητα από το όριο ηλικίας.
Όμως η Μονογονεϊκή Οικογένεια είναι ταυτισμένη με τη Γυναίκα. Με βάση τις έρευνες που έγιναν προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90 στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο ποσοστό της κατηγορίας αυτής, το 40,5%, έχουν μείνει χήρες λόγω θανάτου κι ακολουθούν σε ποσοστό 29,8% οι ανύπαντρες, σε 26,9% οι χωρισμένες Γυναίκες, και σε ποσοστό 2,6%, αρχηγοί της οικογένειας είναι Γυναίκες παντρεμένες με σύζυγο ανίκανο προς εργασία. Επίσης, από τα στοιχεία της ΕΣΥΕ και της EUROSTAR, τα ποσοστά των ΜΟΓ νοικοκυριών στη χώρα μας υπολογίζονται περίπου στο 10% του συνόλου των οικογενειών. Δευτερογενή ανάλυση του Europanel έδειξε ότι τα παιδιά των οικογενειών αυτών στην πλειονότητά τους είναι κάτω των 16 ετών, τα δε μονογονεϊκά νοικοκυριά κατατάσσονται στις χαμηλότερες εισοδηματικές κλίμακες σε σχέση με τα άλλα.
Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας, πήραμε από τον ΟΑΕΔ Περιστερίου και από το Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων στοιχεία για τη ζήτηση εργασίας από την κατηγορία των ΜΟΓ. Με βάση τα στοιχεία αυτά καταβλήθηκε προσπάθεια να συσχετισθεί το εκπαιδευτικό επίπεδο αυτών των Γυναικών (και ειδικά η κατάσταση της υποεκπαίδευσης) με τη ζήτηση εργασίας στο συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον του Δήμου Περιστερίου. Η κατηγορία των ΜΟΓ, που όπως σημειώσαμε, μονοπωλείται από τις γυναίκες, μας δίνει τη δυνατότητα να βγάλουμε ορισμένα συμπεράσματα για τη θέση της στο συγκεκριμένο αστικό χώρο σε σχέση με το εκπαιδευτικό της επίπεδο, τα χαρακτηριστικά της γυναικείας απασχόλησης και το ρόλο της μέσα στην οικογένεια και ευρύτερα στην τοπική κοινωνία. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:

ΠΙΝΑΚΑΣ 9: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΜΟΝΟΓΟΝΕΪΚΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2001 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2002
Μερικές
τάξεις
Δημοτικού Δημοτικό Μερικές
τάξεις
Γυμνασίου Γυμνάσιο Μερικές
τάξεις
Λυκείου Λύκειο ΤΕΙ ΣΥΝΟΛΟ

Α. 1
ΗΛΙΚΙΑ
22 2
Μ.Ο. ΗΛ.
39 3
Μ.Ο. ΗΛ.
31

Γ. 1
ΕΤΏΝ
36 26
Μ.Ο. ΗΛ.
40 14
Μ.Ο. ΗΛ.
36 27
Μ.Ο. ΗΛ.
27 6
Μ.Ο. ΗΛ.
35 67
Μ.Ο. ΗΛ.
36 3
Μ.Ο. ΗΛ
33
144
Μ.Ο. ΗΛ
39

ΣΥΝ.

1
26
15
27
6
69
3
147
Πηγή ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων, αποδελτίωση και επεξεργασία στοιχείων

Με βάση την εκπαιδευτική βαθμίδα που έχουν τελειώσει, στις λειτουργικά αναλφάβητες, δηλαδή όσες δεν έχουν τελειώσει την 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, εντάσσονται 41 από τις 144 γυναίκες (ποσοστό 28,5%). Οι απόφοιτες Γυμνασίου και μερικών τάξεων Γυμνασίου ανέρχονται σε 33 (ποσοστό 22,9%) κι ακολουθούν οι απόφοιτες Λυκείου που ανέρχονται σε 67 (ποσοστό 46,5%) και 3 των ΤΕΙ (2,1%). Αν τώρα γίνει αποδεκτή η συνήθης πρακτική από τον ΟΑΕΔ, να συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία των Υποεκπαιδευμένων μαζί με τους απόφοιτους του Δημοτικού και οι απόφοιτοι Γυμνασίου, ακριβώς γιατί δε διαφοροποιούνται επαρκώς τα εκπαιδευτικά τους προσόντα αναφορικά με τις εργασιακές ικανότητες που εκφράζουν αυτά, τότε το σύνολο των υποεκπαιδευμένων ανέρχεται στις 74 Γυναίκες (ποσοστό 51,4%) που αποτελούν την πιο μεγάλη κατηγορία των Γυναικών-ΜΟΓ σε σχέση με το εκπαιδευτικό τους επίπεδο. Έτσι, με βάση τα παραπάνω στοιχεία μπορούμε να κάνουμε ορισμένες επιπρόσθετες επισημάνσεις:
α) Σε σχέση με εκπαιδευτικά προσόντα:
Το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο συνδέεται άμεσα με την εγκατάλειψη των σπουδών για τη σύναψη γάμου. Έτσι μπορούν να εξηγηθούν δυο επιπλέον στοιχεία: το πρώτο σχετίζεται με το μέσο όρο ηλικίας που ανέρχεται για όλες τις ηλικίες στα 35,2 χρόνια κατά μέσο όρο. Το δεύτερο σχετίζεται με το γεγονός ότι από τις ΜΟΓ εκλείπουν οι απόφοιτες των ΑΕΙ, ενώ οι απόφοιτες των ΤΕΙ είναι σε πολύ μικρό ποσοστό. Ασφαλώς στο Δήμο Περιστερίου ενυπάρχει κι ένας αριθμός ΜΟΓ που έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση, αλλά το πιθανότερο είναι να μην εγγράφονται στο ταμείο ανεργίας του ΟΑΕΔ ή τουλάχιστον να μην ζητούν εργασία ως ΜΟΓ. Ως εξήγηση αυτής της υπόθεσης θεωρείται ότι οι Γυναίκες με ανώτατη μόρφωση έχουν περισσότερες ευκαιρίες να διευθετήσουν τα βιοποριστικά προβλήματα που δημιουργούνται από τη διάλυση ενός γάμου είτε λόγω διαζυγίου είτε λόγω χηρείας. Η εκπαιδευτική τους ωριμότητα τούς επιτρέπει να ανιχνεύουν το εργασιακό τοπίο μέσα από άλλα δίκτυα, ενώ εκτιμάται ότι μπορούν να διευθετούν καλύτερα τα προβλήματα που προκύπτουν από τη διάλυση του γάμου (συναινετικό διαζύγιο). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα συμπληρωματικά στοιχεία που σχετίζονται με τα εκπαιδευτικά προσόντα. Ως τέτοια δηλώνονται τόσο η γνώση της ξένης γλώσσας (οι απόφοιτες Δημοτικού, συνήθως δηλώνουν ότι γνωρίζουν «λίγα αγγλικά», ενώ οι απόφοιτες Λυκείου, σε σημαντικό αριθμό, πιστοποιούν τους τίτλους αυτούς (συνήθως σε επίπεδο Lower) και δηλώνουν ότι κατέχουν δεξιότητες σε σχέση με τη γνώση στοιχείων χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών και γνώση γραφομηχανής.

β)Σε σχέση με τα εργασιακά προσόντα:
Τα εργασιακά και τα εκπαιδευτικά προσόντα αποτελούν τα κύρια στοιχεία που καταγράφονται στα ειδικά Ατομικά Φύλλα για τη συγκρότηση του εργασιακού προφίλ των ανέργων της κατηγορίας αυτής. Αναφορικά με τα εργασιακά προσόντα δηλώνονται ότι αποκτήθηκαν είτε ως προϋπηρεσία σε κάποιο εργασιακό χώρο είτε ως αποτέλεσμα φοίτησης σε ιδιωτικές σχολές. Οι δηλώσεις αυτές, όπως κατεγράφησαν στα έντυπα των εργασιακών συμβούλων, ταξινομούνται ως εξής:

ΠΙΝΑΚΑΣ 10: ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ- ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΟΓ (ΓΥΝΑΙΚΕΣ)
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΕΙ ΣΥΝΟΛΟ
Κοπτοραπτική 10 10
Καθαρίστριες 2 2
Φύλαξη βρεφών 3 4 7
Κομμωτική 6 3 9
Πωλήτριες 2 5 7
Γραμματεία- υπαλλήλων γραφείου- λογιστικά 2 18 1 21
Διακοσμητική 1 1
Επεξεργασία φιλμ 1 1
Νοσοκόμες 2 1 3
Τουριστικά 4 4
Ανειδίκευτες 6 9 15
Δε δήλωσαν 43 21 64
ΣΥΝΟΛΟ 74 67 3 144
ΠΗΓΗ: ΟΑΕΔ Περιστερίου, Ειδικά Φύλλα καταγραφής, επεξεργασία στοιχείων

Με βάση την παραπάνω κατηγοριοποίηση γίνεται φανερό η αποεπαγγελματοποίηση αυτής της κοινωνικής ομάδας. Πιο συγκεκριμένα, από τις 144 Γυναίκες-ΜΟΓ δήλωσαν κάποια επαγγελματική δεξιότητα ή ασχολία μόνο 65, δηλαδή ποσοστό 45,1%. Οι ανειδίκευτες ανέρχονται σε 15 (ποσοστό 10,45%), ενώ όσες δε δήλωσαν εργασιακή εμπειρία ανέρχονται σε 64 και 44,4%. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθούν επιπρόσθετα τα εξής: α) Όσες Γυναίκες δήλωσαν εργασιακές ικανότητες, δε σημαίνει ότι πραγματικά έχουν εργαστεί σε σταθερή βάση. Κατά βάση δηλώνουν τις προτιμήσεις τους, από τις όποιες εργασιακές ικανότητες έχουν αποκτήσει στα πλαίσια της οικογένειας και της οικοτεχνίας (γαζωτική, βρεφοκομία κλπ.). β) Το σύνολο των ανειδίκευτων πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που πραγματικά δηλώνεται. 64 Γυναίκες- ΜΟΓ (43 από τις 74 του Δημοτικού -Γυμνασίου και 21 από τις 67 του Λυκείου) προτιμούν να μη δηλώσουν ανειδίκευτες γιατί ευελπιστούν ότι θα συνεκτιμηθούν ως εργασιακά προσόντα, οι πρόσθετες ικανότητες που κατέχουν σε ξένη γλώσσα, γραφομηχανή, υπολογιστές κλπ. Ειδικά για τις απόφοιτες Λυκείου, οι λυκειακές τους σπουδές, θεωρούνται από τις ίδιες τις Γυναίκες ότι επαρκούν για απασχόληση σε τομείς όπως «υπάλληλοι Γραφείου», «λογιστικά» κλπ. γ)Εκτιμάται από τις Συμβούλους Σ.Υ.Υ. ότι σε πολύ μεγάλο ποσοστό, οι «Γυναίκες – ΜΟΓ» δεν έχουν καμιά εργασιακή εμπειρία και κατά τη διάρκεια του γάμου εξαρτιόταν αποκλειστικά ή σε σημαντικό βαθμό από το εισόδημα του συζύγου. Όταν βρίσκονται πλέον σε κατάσταση ΜΟΓ, ψάχνουν απεγνωσμένα για εργασία κι ένα μέρος αυτών, πριν προσέλθει στον ΟΑΕΔ, απασχολείται ήδη με μερική απασχόληση, χωρίς ασφάλιση και κατοχύρωση κανενός δικαιώματος (συνήθως ως γαζώτριες σε μικροβιοτεχνίες ή στο σπίτι, καθαρίστριες, ψήστριες, μαγείρισσες, οικιακοί βοηθοί, βρεφοκόμοι κλπ).

Μονογονεϊκή Οικογένεια και Αποκλεισμός
Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις διαφαίνεται ότι οι ΜΟΓ είναι άμεσα εκτεθειμένες στον κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού και μάλιστα, για ένα μέρος των περιπτώσεων αυτών, αποτελούν τις κύριες εκφάνσεις του φαινομένου. Αν θα επιχειρούσαμε τώρα να προσδιορίσουμε τον κοινωνικό αποκλεισμό θα σημειώναμε τα εξής:
α) Το «σοκ» μετά την πτώση σε κατάσταση ΜΟΓ
Κοινό γνώρισμα για κάθε μια από τις περιπτώσεις που εντάσσονται στις Μονογονεϊκές Οικογένειες είναι η απότομη διάρρηξη με το πρόσφατο παρελθόν το οποίο βίωναν. Σε σχέση με την αιτία της ξαφνικής απώλειας (θάνατος) του/ της συζύγου, οπωσδήποτε, ο πόνος που προκαλείται είναι ανείπωτος. Η συνειδητοποίηση, ειδικά από την πλευρά της Γυναίκας, ότι «πλέον μόνη μου πρέπει να τα βγάλω πέρα» προκαλεί τεράστιες αλλαγές στην ψυχολογία και τη συμπεριφορά της. Μπροστά της δεν ορθώνεται μόνο το πρόβλημα τής ανεργίας, αλλά το σύνολο των προβλημάτων που μέχρι τώρα αντιμετωπίζονταν από τον καταμερισμό στα πλαίσια της οικογένειας (διασφάλιση του οικογενειακού εισοδήματος, αγωγή και ανατροφή των παιδιών, επίλυση γραφειοκρατικών θεμάτων που απορρέουν από το θάνατο του συζύγου κλπ). Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκεται κάθε μια από τις άλλες περιπτώσεις που εντάσσονται στις ΜΟΓ παρ’ όλο που ασφαλώς υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Η απόφαση για διαζύγιο, αν και είναι προϊόν μακροχρόνιας σκέψης, προκαλεί τα ίδια συναισθήματα και επιφέρει τα ίδια σχεδόν αποτελέσματα. Η περίπτωση των ανύπαντρων γυναικών που αποκτούν παιδί είναι διαφορετική. Ανεξάρτητα από το εάν η απόκτηση του παιδιού έγινε συνειδητά ή τυχαία, η απόφαση και μόνο της Γυναίκας να κρατήσει το παιδί προϋποθέτει, ότι από τη μεριά της παίρνει σοβαρά υπόψη το δυσμενές κλίμα που επικρατεί. Στην περίπτωση αυτή εκτιμάται, ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο παίζει καθοριστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο η Γυναίκα θα χειρισθεί τα προβλήματα τόσο της κοινωνικής απομόνωσης όσο και της ανατροφής του παιδιού χωρίς πατέρα. Αν αναλογιστούμε τώρα ότι σε πολλές περιπτώσεις συντρέχουν περισσότεροι από δυο λόγοι για τους οποίους κάποια Γυναίκα εντάσσεται στις ΜΟΓ (πχ. χήρες ή διαζευγμένες με παιδί που παρουσιάζει σοβαρά νοητικά προβλήματα, ανύπαντρες μητέρες με σοβαρό πρόβλημα υγείας) τότε γίνεται κατανοητό ότι τα προβλήματα των ΜΟΓ είναι ιδιαίτερα οξυμένα με αποτέλεσμα οι Γυναίκες αυτές να κλείνονται στον εαυτό τους, να αφιερώνονται «ευλαβικά» στην ανατροφή του παιδιού τους και «αυτοαποκλείονται» από τα κοινά. Η, κατά κανόνα, δυσχερής οικονομική θέση των γυναικών - αρχηγών ΜΟΓ, έχει άμεσο αντίκτυπο στον τρόπο ζωής, στην κατοικία και στα σχήματα κατανάλωσης. Όλες αυτές οι παράμετροι οδηγούν σταδιακά στην αποκοπή της από την κοινωνική ζωή και την περιθωριοποίηση. Οι Γυναίκες- ΜΟΓ δεν έχουν μόνο χαμηλό οικογενειακό εισόδημα, αλλά αδυνατούν να αντιμετωπίσουν και άλλα σοβαρά προβλήματα όπως αυτά της υγείας, συναντούν δυσκολίες στη φύλαξη των παιδιών τους, στερούνται ενημέρωσης και πληροφόρησης αναφορικά με το σύστημα πρόνοιας και με την αγορά εργασίας, έχουν μειωμένες επαγγελματικές δεξιότητες και πείρα, για αυτό είναι ενταγμένες στις λίστες της μακροχρόνιας ανεργίας, ενώ όσες εργάζονται, απασχολούνται σε άτυπες μορφές εργασίας ή παρουσιάζουν προβλήματα στην εναρμόνιση οικογένειας και εργασίας. Ειδικά για τις υποεκπαιδευμένες Γυναίκες θεωρείται ότι ο λειτουργικός αναλφαβητισμός στον οποίο έχουν περιπέσει εξαιτίας της μακροχρόνιας αποχής τους από το διάβασμα και τη μελέτη, δεν τους δίνει τη δυνατότητα για ενημέρωση κι ψυχοσυναισθηματική ισορροπία.
β) Περιθωριοποίηση και αποκλεισμός των παιδιών μονογονεϊκών οικογενειών
Όπως ορίστηκε αρχικά, προϋπόθεση για τη συγκρότηση μιας Μονογονεϊκής Οικογένειας είναι η ύπαρξη ενός τουλάχιστον παιδιού. Αντικειμενικά το παιδί βρίσκεται στο επίκεντρο, καθώς ξαφνικά μένει χωρίς πατέρα ή μητέρα (θάνατος γονέα ή ολική αναπηρία) ή πέφτει θύμα του ανταγωνισμού ανάμεσα στους δυο γονείς (διαζύγιο, εγκατάλειψη). Βέβαια, η κάθε μια περίπτωση είναι διαφορετική: Η μερική ή ολική αναπηρία και ειδικά ο θάνατος του πατέρα (πόσο μάλλον αν προϋπήρχε «δέσιμο» του πατέρα με το παιδί) αποτελεί μια κατάσταση που αντιμετωπίζεται διαφορετικά από ένα παιδί σε σχέση με την περίπτωση του διαζυγίου ή της εγκατάλειψης ή επειδή ήταν συνειδητή επιλογή της μητέρας να το αποκτήσει χωρίς τη συμβίωση με τον πατέρα ή όταν δίνεται για υιοθεσία και φεύγει από το τραυματικό προηγούμενο περιβάλλον. Για το σύνολο των περιπτώσεων, το παιδί βιώνει μια κατάσταση με απερίγραπτες επιδράσεις στην ψυχολογία, τη συμπεριφορά και τις επιδόσεις του στο σχολείο. Τα προβλήματα αυτά διογκώνονται, ειδικά από τη στιγμή που η ανάγκη της μητέρας για εργασία, στην ουσία το οδηγεί να μεγαλώνει μόνο του. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κάποια άλλη μέριμνα είτε στα πλαίσια της ευρείας οικογένειας (γιαγιά, παππούς), είτε στα πλαίσια του σχολείου (πχ. Ολοήμερο Σχολείο), το παιδί είναι εκτεθειμένο στη βλαβερή επίδραση της τηλεόρασης και του κινδύνου να εθιστεί στο κάπνισμα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Είναι το φαινόμενο των «περιπλανώμενων» παιδιών που διαπιστώνεται από εκπαιδευτικούς, μετά το τέλος των μαθημάτων, όταν βλέπουν πολλά από αυτά να «βολοδέρνουν» στους δρόμους μέχρι να επιστρέψει η μητέρα στο σπίτι. Τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση του λειτουργικού αναλφαβητισμού, αφού η συναισθηματική αναταραχή σε συνδυασμό με τα έντονα προβλήματα φτώχειας που αντιμετωπίζουν και ελλιπούς επίβλεψης, τα οδηγούν σε μια χαλαρή σχέση με την οργανωμένη μάθηση και γενικά η επίδοσή τους στο σχολείο είναι χαμηλή. Πλευρά αυτής της πραγματικότητας αποτελεί το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά αποκρύπτουν από τους νέους δασκάλους τους ότι οι γονείς τους είναι χωρισμένοι ή τα έχει εγκαταλείψει ο πατέρας τους ή έχει πεθάνει, φοβούμενα το αρνητικό κλίμα που θα δημιουργηθεί και κυρίως, το φόβο μήπως οι συμμαθητές τους τα κοροϊδέψουν. Όσο περνάνε τα χρόνια κλείνονται στον εαυτό τους και παρατηρούνται έντονα σημάδια παιδικών καταθλίψεων και εσωστρεφούς συμπεριφοράς, που όλα αυτά συντελούν στον «αυτοαποκλεισμό», από κάθε μορφή συλλογικής δουλειάς, όπως η συμμετοχή στις εκλογές για την ανάδειξη προεδρείων ή μαθητικών συμβουλίων.
γ) Αποκλεισμός από την αγορά εργασίας
Οι γυναίκες που ανήκουν στις «Μ.Ο.Γ.» αποτελούν την κατηγορία εκείνη των Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων με σχετικά ευκολότερη πρόσβαση στην επιδοτούμενη εργασία, σε σχέση με τις κατηγορίες των «Απεξαρτημένων»- «Αποφυλακισμένων» και της ηλικιακής κατηγορίας «18-24». Αυτό συμβαίνει διότι οι εργοδότες, όταν έχουν να επιλέξουν ανάμεσα από αυτές τις κατηγορίες, δεν ενδιαφέρονται τόσο για την οικογενειακή κατάσταση της υποψήφιας εργαζόμενης, αν είναι διαζευγμένη ή βρίσκεται σε χηρεία ή είναι άγαμη. Ο εργοδότης γι’ αυτό που ενδιαφέρεται είναι η ιδιαιτερότητα μιας «Γυναίκας – ΜΟΓ» να μην του δημιουργήσει προβλήματα στην εργασία (πχ. άδεια για ασθένεια του παιδιού). Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι ο εργοδότης δεν παίρνει υπόψη του τα πιθανά προβλήματα που δημιουργούνται σε μια γυναίκα διαζευγμένη, χήρα ή που έχει παιδί με κινητική ή πνευματική αναπηρία. Όταν όμως έχει να επιλέξει ανάμεσα σε ένα άτομο ΜΟΓ και από μια άλλη κατηγορία, τότε θα προτιμήσει την πρώτη περίπτωση. Όπως σημειώθηκε και πρωτύτερα, οι «Αποφυλακισμένοι» κλπ. θεωρούνται από τους εργοδότες ότι, ίσως, δημιουργήσουν προβλήματα (χαμηλή παραγωγικότητα, δυσκολίες προσαρμογής στο περιβάλλον, πιθανές παραβατικές συμπεριφορές). Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η πρόσβαση της Γυναίκας – ΜΟΓ στην εργασία είναι ευχερής. Αντίθετα παρουσιάζονται πλήθος δυσκολιών, όχι μόνο κατά την περίοδο της ανεύρεσης της εργασίας αλλά και μετά την πρόσληψη. Οι σκληρές εργασιακές συνθήκες που επιβάλλονται, η απουσία εργασιακής εμπειρίας και τα έντονα οικογενειακά προβλήματα, οδηγούν σε μιαν απότομη μεταστροφή της συμπεριφοράς των Γυναικών- ΜΟΓ με ακραία έκφραση την κατάθλιψη.

8.3.4. Κατηγορίες «45-64» και «ΛΑΕΚ»
Η κατηγορία που σχηματικά ονομάζεται «45-64» καλύπτει τις μέσες παραγωγικές ηλικίες μέχρι κι αυτές που βρίσκονται στις παρυφές της συνταξιοδότησης. Πρόκειται για εργαζόμενους με μακρά εργασιακή εμπειρία που βρέθηκαν άνεργοι και ζητούν άμεσα εργασία για να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες οικογενειακές κι άλλες υποχρεώσεις τους. Αναφορικά με την εκπαιδευτική κατάσταση των ανέργων της κατηγορίας αυτής, θα λέγαμε ότι υπολείπεται σε σχέση με τις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες αφού κυριαρχούν οι απόφοιτοι Δημοτικού:

ΠΙΝΑΚΑΣ 11: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΑΝΕΡΓΟΥΣ ΗΛΙΚΙΑΣ 45-64, ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1990 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2002
ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ
Μερικές τάξεις Δημοτικού 2 9 11
Δημοτικό 66 155 221
Μερικές τάξεις Γυμνασίου 2 11 13
Γυμνάσιο 6 17 23
Εξατάξιο Γυμνάσιο 19 62 81
Τεχνική Σχολή 1 2 3
ΚΑΤΕΕ 1 1
ΑΕΙ 1 1 2
Δε δήλωσαν 5 4 9
ΣΥΝΟΛΟ 103 261 364
Πηγή ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων, αποδελτίωση και επεξεργασία στοιχείων

Σύμφωνα με τον πίνακα 11 τα άτομα που δεν έχουν τελειώσει το Δημοτικό ανέρχονται σε 11 και σε ποσοστό 3% (2 άντρες και 9 γυναίκες) και με βάση τα κριτήρια που έχουν τεθεί, εντάσσονται στους οργανικά αναλφάβητους. Όσοι έχουν τελειώσει το Δημοτικό και σχηματικά θα μπορούσαν να ενταχθούν στην κατηγορία των λειτουργικά αναλφάβητων, ανέρχονται σε 221 (ποσοστό 60,7%) κι αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία της κατηγορίας αυτής, ενώ εντυπωσιακό είναι ότι οι Γυναίκες είναι υπερδιπλάσιες από τους Άντρες. Πιο συγκεκριμένα, οι Γυναίκες ανέρχονται σε 155 κι αποτελούν το 59% του συνόλου των Γυναικών της κατηγορίας αυτής, ενώ βρίσκονται σε ποσοστό 42,5% του συνόλου των Αντρών και των Γυναικών όλων των κατηγοριών. Αν τώρα αθροίσουμε και τα άτομα που δεν έχουν τελειώσει το Γυμνάσιο, τότε στην κατηγορία των υποεκπαιδευμένων εντάσσονται 235 άτομα που αποτελούν το 64,5%, ενώ αν προστεθούν και οι 23 απόφοιτοι Γυμνασίου, το σύνολο της υποκατηγορίας αυτής ανέρχεται σε 245 άτομα που αποτελεί το 67,3% του συνόλου (70 άντρες και 19,2% του συνόλου και 175 γυναίκες και 48,1% του συνόλου). Τα άτομα που έχουν τελειώσει μερικές τάξεις του παλαιού εξατάξιου Γυμνασίου- Λυκείου ανέρχονται σε 23 και αποτελούν το 6,3% του συνόλου. Όσοι έχουν τελειώσει το εξατάξιο Γυμνάσιο και Τεχνική Σχολή ανέρχονται σε 84 άτομα και αποτελούν το 23,1% επί του συνόλου. Οι απόφοιτοι ΚΑΤΕΕ και ΑΕΙ είναι σε πολύ μικρό αριθμό και ποσοστό επί του συνόλου (3 σε απόλυτο αριθμό και 0,8%), ενώ, τέλος, 9 άτομα δε δήλωσαν εκπαιδευτική κατάσταση, αλλά με βάση το είδος της εργασίας, συμπεραίνουμε ότι ανήκουν στους υποεκπαιδευμένους.
Όσον αφορά τα επαγγελματικά προσόντα και δεξιότητες που δηλώνονται από τους άνεργους άντρες και γυναίκες της κατηγορίας αυτής, θα σημειώναμε ότι σχετίζονται τόσο με τον τύπο σχολείου που έχουν τελειώσει όσο και με το φύλο. Οι Γυναίκες που εντάσσονται στους οργανικά και λειτουργικά αναλφάβητους δηλώνουν ότι έχουν εργαστεί στον δευτερογενή τομέα ως εργάτριες στα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας ή με φασών (γαζώτριες, μοδίστρες, σιδερώτριες), στα υποδηματοποιεία., καθαρίστριες, βρεφοκόμοι κλπ.. Αντίθετα οι Γυναίκες που έχουν τελειώσει το εξατάξιο Γυμνάσιο ή κάποια επαγγελματική σχολή, έχουν δραστηριοποιηθεί σε επαγγέλματα του τριτογενή τομέα και στις υπηρεσίες (βοηθοί λογιστών, υπάλληλοι γραφείου, δακτυλογράφοι, βοηθοί παραϊατρικών επαγγελμάτων, νοσοκόμες, αισθητικοί), ενώ δηλώνονται σε σημαντικό βαθμό η κατοχή ξένης γλώσσας, γραφομηχανής και Η/Υ. Όσον αφορά τις επαγγελματικές δεξιότητες των Αντρών, στο σύνολό τους έχουν δηλώσει προηγούμενη εργασιακή εμπειρία και βρίσκονται τώρα σε κατάσταση ανεργίας. Το μεγαλύτερο μέρος τους, κυρίως των αποφοίτων Δημοτικού, έχει απασχοληθεί ως εργάτες σε μεταλλουργικές, ξυλουργικές κι άλλες παρεμφερείς εργασίες, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις (τόσο στους Αποφοίτους Δημοτικού όσο και του Γυμνασίου) που έχουν δραστηριοποιηθεί ως ειδικοί τεχνίτες (επιπλοποιοί, λουστραδόροι, λιθογράφοι). Στους αποφοίτους του Εξατάξιου Γυμνασίου διαφαίνεται μια επαγγελματική δραστηριοποίηση στον τριτογενή τομέα (υπάλληλοι σε μεταφορικές εταιρείες, λογιστικά γραφεία, αργυροχρυσοχόοι, λιθογράφοι κλπ.). Ως δυο επιπρόσθετα στοιχεία για τους Άντρες καταγράφονται, τόσο ο αυξημένος αριθμός δηλώσεων για κατοχή επαγγελματικού διπλώματος οδήγησης, χωρίς αυτό να σημαίνει επαγγελματική δραστηριοποίηση στον τομέα αυτό, όσο και το ότι δεν εγγράφονται οι άνεργοι οικοδόμοι. Αναφορικά με τους λόγους εγγραφής στο Μητρώο του ΟΑΕΔ Περιστερίου, της κατηγορίας «45-64», θα σημειώναμε ότι η κατάσταση της ανεργίας διαφοροποιείται σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες. Για ένα μέρος των περιπτώσεων αυτών, χωρίς αυτό να μπορεί να υπολογισθεί, η πρόθεση συμμετοχής σε κάποιο επάγγελμα μέσω των προγραμμάτων του ΟΑΕΔ, επιδιώκει την άμεση αλλαγή εργασιακού χώρου για λόγους υγείας. Για παράδειγμα, καταγράφονται αρκετές περιπτώσεις λουστραδόρων, επιπλοποιών, κλωστοϋφαντουργών κλπ. που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα υγείας (αναπνευστικά, όρασης, ρευματισμών) για τα οποία είτε τους απόλυσε ο προηγούμενος εργοδότης, λόγω μειωμένης παραγωγικότητας, είτε αποχώρησαν «οικειοθελώς» με σκοπό να ψάξουν και να βρουν εργασιακό χώρο χωρίς επιβαρυντικούς για την υγεία τους παράγοντες.
Κατηγορία «ΛΑΕΚ»
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι άνεργοι που βρίσκονται πλησίον της σύνταξης και δεν έχουν τις ελάχιστες προϋποθέσεις θεμελίωσης του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, λόγω μη συμπλήρωσης των απαιτούμενων ενσήμων, μέχρι 1.500 ένσημα και μέχρι 5 χρόνια για τη συμπλήρωση του γενικού ορίου ηλικίας για τη συνταξιοδότησή τους από τον οικείο ασφαλιστικό φορέα. Από το ΛΑΕΚ επιδοτούνται οι επιχειρήσεις για απασχόληση ανέργων και χρηματοδοτεί τις ασφαλιστικές εισφορές των ανέργων. Το πρόγραμμα για την κατηγορία των ΛΑΕΚ απευθύνεται στις επιχειρήσεις που μπορούν να απασχολήσουν εργαζόμενους με σχέση εξαρτημένης εργασίας. Η διάρκεια του προγράμματος είναι ως και 60 μήνες με ελάχιστο αριθμό 18 ημέρες απασχόλησης μηνιαίως. Αναφορικά με την εκπαιδευτική κατάσταση της κατηγορίας αυτής θα σημειώναμε τα εξής με βάση τον πίνακα:

ΠΙΝΑΚΑΣ 12: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ «ΛΑΕΚ»
ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1990 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2002
ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ
Μερικές τάξεις Δημοτικού 3 3
Δημοτικό 15 29 44
3 τάξεις Γυμνασίου 1 1
6τάξιο Γυμνάσιο 5 7 12
Τεχνική Σχολή
ΚΑΤΕΕ
ΑΕΙ
Δε δήλωσαν 6 14 20
ΣΥΝΟΛΟ 27 53 80
Πηγή ΟΑΕΔ Περιστερίου, Τμήμα Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων, αποδελτίωση- επεξεργασία στοιχείων

Όπως φαίνεται στον πίνακα 12, η πλειοψηφία των ανέργων έχει τελειώσει μόνο το Δημοτικό Σχολείο (ποσοστό 55%), ενώ εκτιμάται, ότι εντάσσονται και όσοι δεν έχουν δηλώσει εκπαιδευτική κατάσταση (20 άτομα και ποσοστό 25%). Στον ίδιο αριθμό και ποσοστό είναι και όσοι έχουν ολοκληρώσει το εξατάξιο Γυμνάσιο (20 άτομα, ποσοστό 25%), ενώ όπως αναμενόταν δεν υπάρχουν απόφοιτοι των ΚΑΤΕΕ και ΑΕΙ. Αναφορικά με το φύλο διαφαίνεται και πάλι ότι Γυναίκες αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία αφού ανέρχονται σε 53 και 66,3%, έναντι 27 Ανδρών και 33,8%. Η ιδιαιτερότητα της κατηγορίας αυτής, όπως ειπώθηκε, είναι ότι όλοι έχουν εργασιακή εμπειρία και ως ένα βαθμό έχουν «κολλήσει ένσημα», αλλά είτε το κλείσιμο της επιχείρησης, είτε η απόλυση είτε κάποιο άλλο πρόβλημα (υγείας, εργατικό ατύχημα) τους δημιουργεί εμπόδια στην εύρεση εργασίας και στη συμπλήρωση των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης. Οι εργαζόμενοι αυτοί που βρίσκονται στο τέλος του εργασιακού κύκλου κι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην εξεύρεση νέας θέσης εργασίας, καθώς οι εργοδότες δεν επιθυμούν την πρόσληψη ενός εργαζόμενου «που έφαγε τα ψωμιά του» γιατί δε θα έχει αυξημένες παραγωγικές ικανότητες κι επίσης έχει αυξημένο εργασιακό και ασφαλιστικό κόστος. Η σκληρή πραγματικότητα της ανεργίας δημιουργεί πολλά ψυχολογικά προβλήματα στους εργαζόμενους της κατηγορίας αυτής, που παρουσιάζονται με έντονα τα σημάδια των καταθλίψεων. Ένα άλλο αξιοσημείωτο της κατηγορίας αυτής είναι ότι οι άνεργοι απαιτούν «μια δουλειά εδώ και τώρα», κι αναζητούν την αιτία της ανεργίας τους, όχι στις εφαρμοζόμενες κρατικές πολιτικές, αλλά στα πρόσωπα των Συμβούλων Υ.Υ. γεγονός που τους κάνει επιρρεπής σε έντονους διαπληκτισμούς και λογομαχίες μαζί τους.
Συμπεράσματα από τις κατηγορίες «44-65» και ΛΑΕΚ
Τα άτομα που ανήκουν στις κατηγορίες των «44-65» και «ΛΑΕΚ», αποτελούν τη γενιά που ανδρώθηκε μετά τον πόλεμο, αφού γεννήθηκαν από το χρονικό διάστημα της έναρξης του πολέμου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ΄50. Η γενιά αυτή ανδρώθηκε σε ένα περιβάλλον έντονων κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, γνώρισε όλα τα δεινά της μεταπολεμικής περιόδου και αποτέλεσε τη κύρια μάζα της εσωτερικής μετανάστευσης. Η χαμηλή εκπαιδευτική κατάσταση (στην πλειοψηφία τους είναι απόφοιτοι του Δημοτικού) αρχικά τους εξασφάλιζε την απλή κατοχή του μηχανισμού της γραφής, της ανάγνωσης και της εκτέλεσης των βασικών αριθμητικών πράξεων. Οι δεξιότητες αυτές ήταν σε αντιστοιχία με τα επαγγέλματα χαμηλών δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας της περιόδου αυτής, στην οποία εντάσσονταν από πολύ μικρή ηλικία. Αποτέλεσαν το στήριγμα στο μεταπολεμικό μοντέλο ανάπτυξης και τον κύριο όγκο της μισθωτής εργασίας. Οι μεταβολές όμως στην οργάνωση της παραγωγής, που επήλθαν τη μεταπολιτευτική περίοδο, και ειδικά το κλείσιμο των προβληματικών επιχειρήσεων στη δεκαετία του ’80, έστρεψε τον κύριο όγκο των εργαζομένων αυτής της κατηγορίας στη μεταποίηση και στις μικρές επιχειρήσεις. Επιπλέον, η έξοδος της Γυναίκας στην παραγωγή, χωρίς καμιά εργασιακή εμπειρία, επέτεινε τα προβλήματα εξεύρεσης εργασίας. Οι εργαζόμενοι που ανήκουν στις δυο αυτές κατηγορίες παρουσιάζουν δυσκολίες προσαρμογής σε ένα εργασιακό περιβάλλον που είναι απαιτητικό σε ειδικά εκπαιδευτικά και εργασιακά προσόντα. Όσο το πρόβλημα του αναλφαβητισμού (οργανικού, λειτουργικού και τεχνολογικού) δεν επιλύεται, τόσο η απορρόφηση των ανέργων της κατηγορίας αυτής θα επιδεινώνεται, διότι με το πέρασμα του χρόνου θα συσσωρεύονται κι άλλοι υποεκπαιδευμένοι από τις ηλικιακά μικρότερες κατηγορίες.

8.4. Συμπεράσματα:
Στη βάση των παραπάνω διαπιστώσεων μπορούμε να κάνουμε ορισμένες επιπρόσθετες παρατηρήσεις που θα μας βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του φαινομένου του αναλφαβητισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων που ανήκουν είτε στους ανέργους γενικά είτε στις ειδικές κοινωνικές ομάδες σε σχέση τόσο με την εκπαιδευτική τους κατάσταση όσο και με την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων που υποστηρίζονται από τον ΟΑΕΔ.
1. Ο μεγάλος αριθμός των ανέργων που είναι εγγεγραμμένοι στο υποκατάστημα του ΟΑΕΔ Περιστερίου αναδεικνύει το μέγεθος και την οξύτητα του προβλήματος. Η ανεργία αποτελεί τον κατεξοχήν ένα επιβαρυντικό παράγοντα που οδηγεί τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ακόμη και στην περίπτωση που βρεθεί μια θέση εργασίας, το ζήτημα της σταθερότητας σ’ αυτή παραμένει ανοιχτό, αφού η απειλή της απόλυσης και της επιστροφής στην κατάσταση του ανέργου εξακολουθεί να είναι μεγάλη.
2. Η εξέταση του ζητήματος της ανεργίας των υποεκπαιδευμένων ατόμων στα πλαίσια μιας τοπικής αγοράς εργασίας πρέπει να ειδωθεί τόσο σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες των ατόμων αυτών όσο και με τη διάρθρωση της παραγωγικής βάσης σε τοπικό επίπεδο. Στις καταστάσεις του ΟΑΕΔ εγγράφονται ως άνεργοι, όσοι πληρούν ορισμένα κριτήρια κατά κατηγορία και επιζητούν μια θέση εργασίας σε σταθερή ή εποχιακή βάση. Δευτερευόντως, καταγράφονται στον ΟΑΕΔ για να πάρουν κάρτα εργασίας, επιζητώντας οικονομική βοήθεια με την μορφή επιδόματος για την άμεση αντιμετώπιση των οξύτατων οικονομικών προβλημάτων τους. Καταγράφονται όμως και περιπτώσεις που η εγγραφή στον ΟΑΕΔ γίνεται είτε για τη συμπλήρωση μορίων με σκοπό την ενίσχυση των προσόντων τους σε κάποιο διαγωνισμό είτε για την περίπτωση να βρουν μια καλύτερη θέση εργασίας (εργασία που δε δηλώνεται). Ειδικά για την τελευταία περίπτωση, αναδεικνύεται το πρόβλημα της «μαύρης εργασίας», που δεν εμφανίζεται μόνο σε αλλοδαπούς πρόσφυγες, αλλά και σε ένα τμήμα του ντόπιου πληθυσμού.
3. Με βάση τα στοιχεία που παρατέθηκαν παραπάνω διαφαίνεται ότι στον ΟΑΕΔ Περιστερίου οι περισσότερες από τις υποεκπαιδευμένες γυναίκες, συγκεντρώνονται στις μεσαίες και μεγάλες παραγωγικές ηλικίες. Το πρόβλημα της γυναικείας ανεργίας και ειδικά αυτό των υποεκπαιδευμένων γυναικών σχετίζεται τόσο με την οργάνωση της εργασίας, όσο και με τη δομή της ελληνικής οικογένειας. Και οι δυο αυτοί παράγοντες δεν ενθαρρύνουν την ενεργητική είσοδο της γυναίκας στον εργασιακό βίο με αποτέλεσμα να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των ανέργων και ο κίνδυνος να πέσουν σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού είναι πολύ μεγάλος:
«Από στοιχεία που έχουμε στην υπηρεσία μας αλλά και από την καθημερινή πρακτική βλέπουμε ότι οι γυναίκες απόφοιτες δημοτικού και μερικών τάξεων γυμνασίου που ανήκουν συνήθως στην ηλικιακή ομάδα πάνω από 35 έχουν και τη μεγαλύτερη δυσχέρεια ανεύρεσης εργασίας. Οι θέσεις εργασίας που προσφέρονται, δεν ανταποκρίνονται στα εκπαιδευτικά τους προσόντα. Πολλές από αυτές τις γυναίκες, είτε δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία ή εργάζονταν και σταμάτησαν την εργασία τους λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων. Όμως, από κάποια στιγμή και μετά, αναγκάζονται να αναζητήσουν εργασία είτε λόγω διαζυγίου, είτε λόγω του ότι σπουδάζουν κάποιο παιδί και αυξάνουν οι ανάγκες για πρόσθετο οικογενειακό εισόδημα».
«Οι εργοδότες παρόλα τα κίνητρα επιδότησης της εργασίας δεν προτιμούν να προσλάβουν άνεργες γυναίκες που ανήκουν στην κατηγορία των Μονογονεϊκών Οικογενειών, λόγω των αυξημένων οικογενειακών υποχρεώσεων που μπορεί αυτή η κατηγορία εργαζομένων να έχει, όπως την αποκλειστική φροντίδα συνήθως των ανήλικων παιδιών και τη χορήγηση γονεϊκών αδειών, των επιπλέον πληρωμών οικογενειακών παροχών κλπ».
4. Στην κατηγορία των «Απεξαρτημένων» και των «Αποφυλακισμένων» παρουσιάζονται οξύτατα τα προβλήματα του κοινωνικού αποκλεισμού. Εκτός του αναμενόμενου κοινωνικού στίγματος που επέφερε η παραβατική τους συμπεριφορά, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των φτωχών εργασιακών και εκπαιδευτικών προσόντων. Το πρόβλημα της ενεργητικής κοινωνικής και εργασιακής τους ένταξης τίθεται ως το πιο επιτακτικό γιατί πάντοτε θα ελλοχεύει ο κίνδυνος επιστροφής στην αρχική κατάσταση παραβατικής συμπεριφοράς:
«Απ’ όσο γνωρίζω, ο ΟΑΕΔ είναι ο μόνος φορέας που παρέχει κίνητρα για την απασχόλησή τους, είτε με την επιδότηση της θέσης εργασίας σε κάποια επιχείρηση, είτε με την επιδότησή τους να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση, ούτως ώστε να επανενταχθούν στην κοινωνία. Υπάρχουν περιπτώσεις επιδοτούμενων κυρίως στην κατηγορία των «Απεξαρτημένων» που σε μικρό διάστημα επέστρεψαν στην αρχική κατάσταση παραβατικής συμπεριφοράς ή διέκοψαν λόγω αδυναμίας συνέχισης του προγράμματος».
5. Το πρόβλημα της ανειδίκευτης εργασίας των νέων της κατηγορίας «18-24» σχετίζεται άμεσα με την αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος να τους εφοδιάσει με τις απαραίτητες γνώσεις έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της παραγωγικής διαδικασίας. Χωρίς την επίλυση αυτού του κεφαλαιώδους ζητήματος δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που ανακύπτουν σχετικά με την τοποθέτησή τους σε θέσεις εργασίας, παρόλο που από τον ΟΑΕΔ αναζητούνται λύσεις μέσα από προγράμματα επαγγελματικής εμπειρίας:
«Η κατηγορία «νέοι 18-24» ετών είναι απόφοιτοι Λυκείου που δεν έχουν λάβει καμιά κατάρτιση από κάποιο ΚΕΚ ή ΙΕΚ. Μέσα από την εξατομικευμένη προσέγγιση, οι εργασιακοί σύμβουλοι αφού διαγνώσουν την ανάγκη για κατάρτιση ή για επιπλέον κατάρτιση, τους παραπέμπουν στα ΚΕΚ. Εάν έχουν τελειώσει κάποιο ΙΕΚ- ΤΕΛ- ΤΕΕ ή ακόμη και ΤΕΙ ή ΑΕΙ και δεν έχουν εργασιακή εμπειρία, ο ΟΑΕΔ μέσω των προγραμμάτων προσφέρει την ευκαιρία για επαγγελματική εμπειρία μέσω των προγραμμάτων STAGE».
6. Στην κατηγορία «ΛΑΕΚ» παρατηρείται έντονο το φαινόμενο της υποεκπαίδευσης. Όπως διαφάνηκε από προηγούμενες αναφορές, οι άνεργοι της κατηγορίας αυτής είναι σε ποσοστό 65% απόφοιτοι δημοτικού, γεγονός που δυσχεραίνει την εύρεση μιας σταθερής θέσης απασχόλησης, παρόλο που βρίσκονται πλησίον στη συνταξιοδότησης. Στην περίπτωση των «ΛΑΕΚ» αλλά και της κατηγορίας «45-64» επιλέγεται από την επίσημη κοινωνική πολιτική να παρθούν μέτρα που να αντιμετωπίζουν πρόσκαιρα τη συλλογή ενσήμων για τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, είτε ενισχύοντας την εργοδοτική πλευρά με το ύψος των εισφορών, είτε επιδοτώντας προγράμματα κατάρτισης. Σε καμία όμως περίπτωση δεν έχει απασχολήσει τον ΟΑΕΔ αλλά και τις εκάστοτε κρατικές κοινωνικές πολιτικές το πρόβλημα της βελτίωσης των εκπαιδευτικών προσόντων των υποεκπαιδευμένων αυτών ανέργων:
«Καταρχήν δεν υπάρχουν σεμινάρια για αποφοίτους δημοτικού, οπότε αυτή η κατηγορία ανέργων δεν έχει την ευκαιρία για βελτίωση των προσόντων τους ή την κατάρτισή τους σε κάποια άλλη ειδικότητα που θα δίνει ενδεχομένως τη δυνατότητα αναζήτησης κάποιας θέσης. Αλλά και στα άτομα που έχουν τελειώσει το εξατάξιο γυμνάσιο και προκειμένου να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας απαιτείται η κατάρτισή τους, λόγω των αυξημένων απαιτήσεων και των αναγκών των επιχειρήσεων στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον».
7. Σύμφωνα με την έρευνα, ο ΟΑΕΔ Περιστερίου είναι ο μοναδικός φορέας της τοπικής κοινωνίας στον οποίο καταγράφεται το εκπαιδευτικό επίπεδο ατόμων που προέρχονται από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Στα πλαίσια αυτά ο ΟΑΕΔ θα μπορούσε να συμβάλλει στη δημιουργία ενός σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος του αναλφαβητισμού και ειδικά των γυναικών:
«Ο ΟΑΕΔ είναι ο μόνος φορέας, από όσο γνωρίζω, που έχει τη δυνατότητα καταγραφής του εκπαιδευτικού επιπέδου των ατόμων από τις διάφορες κοινωνικές ομάδες, λόγω του ότι έρχονται εδώ προκειμένου να εγγραφούν στα μητρώα του για αναζήτηση εργασίας. Πιστεύω ότι ο ΟΑΕΔ πράγματι θα μπορούσε να συμβάλλει με τη συνεργασία των τοπικών φορέων, των επαγγελματικών σωματείων και άλλων, στη δημιουργία ενός σχεδίου δράσης σε τοπικό επίπεδο για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού και των προβλημάτων του κοινωνικού αποκλεισμού, γιατί η εμπειρία μας είναι τεράστια τόσο σε οργανωτικό επίπεδο όσο και για την οριοθέτηση του προβλήματος».
8. Η παροχή ενημέρωσης, συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης στους ανέργους κρίνεται ανεπαρκής εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού εξειδικευμένων Συμβούλων Σ.Υ.Υ που επιφορτίζονται με αυτό το έργο. Όπως διαπιστώσαμε, σε όλες τις κατηγορίες των ανέργων κυριαρχεί το χαμηλό εκπαιδευτικό προφίλ. Τα άτομα αυτά, στα οποία συγκαταλέγονται οι αναλφάβητοι, εξαιτίας της ανεπαρκούς φοίτησής τους στο εκπαιδευτικό σύστημα και των ιδιαίτερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, χρειάζονται την προώθηση σε σταθερό εργασιακό περιβάλλον αλλά και στήριξη για το διάστημα που θα ακολουθήσει.
9. Η παραπάνω παραδοχή δεν προσκρούει μόνο στις ατέλειες και αδυναμίες που εμφανίζονται από την πλευρά του ΟΑΕΔ αλλά και στη σκληρή στάση των εργοδοτών. Το κίνητρο της εργοδοτικής πλευράς για την πρόσληψη ενός εργαζόμενου, ανεξάρτητα της κατηγορίας που ανήκει αυτός, είναι το ύψος της επιδότησης και η απαλλαγή μέρους ή του συνόλου των εισφορών για το ύψος του ημερομισθίου, της ασφάλισης και της συνταξιοδότησης. Επιπρόσθετα, η εργοδοσία δεν φαίνεται πρόθυμη να συμπεριλάβει στο κόστος της επιχείρησης, την εκπαίδευση και την επανεκπαίδευση του εργαζόμενου, γεγονός που θα στήριζε τα μακροπρόθεσμα σχέδιά της, αφού θα επένδυε σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Στην πραγματικότητα, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση εργοδοτών και επιχειρήσεων για τα ισχύοντα προγράμματα απασχόλησης του Ο.Α.Ε.Δ. με στόχο την πρόσληψη των ατόμων που ανήκουν στις ομάδες που απειλούνται ή βρίσκονται σε κοινωνικό αποκλεισμό, γίνονται με σκοπό την άμεση αποκόμιση οφέλους και κέρδους.
10. Δεν επιτυγχάνεται η ουσιαστική συνεργασία με τους φορείς της τοπικής κοινωνίας για το συντονισμό των δράσεων και των μέτρων στήριξης των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Ασφαλώς, το πρόβλημα των φτωχών εκπαιδευτικών προσόντων δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από έναν φορέα όπως είναι ο ΟΑΕΔ όπου ο ρόλος του καθορίζεται από τις εκάστοτε κρατικές κοινωνικές πολιτικές και της πολιτικές προστασίας της εργασίας και ανάπτυξης. Επιβάλλεται όμως στα πλαίσια μιας σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής να επιδιώκεται ένα ελάχιστο επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των φορέων μιας τοπικής κοινωνίας για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας σε τοπικό επίπεδο μέσα από προγράμματα βελτίωσης των εκπαιδευτικών και εργασιακών προσόντων, εξεύρεσης εργασίας και ουσιαστικής κοινωνικής στήριξης για μακρύ χρονικό διάστημα.