ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ: Ο Κώστας Παπλωματάς, σύντροφος και επιστήθιος φίλος, έφυγε εντελώς ξαφνικά και άδικα τον Ιανουάριο του 2015, σε τροχαίο δυστύχημα. Η απουσία του είναι έκδηλα αισθητή σε όλους μας. Θέλοντας να τιμήσω τη μνήμη του και κυρίως την προσφορά του στο κίνημα, αναρτώ μία συνέντευξη που έδωσε το 2001, στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής μου. Σύντροφε Κώστα σε ευχαριστούμε για όλα.

ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ Κωνσταντίνος, πρόεδρος του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Περιστερίου «ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ» 1. Ο αναλφαβητισμός μεμονωμένων ατόμων ή συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων κυμαινόταν πάντοτε σε υψηλά ποσοστά στην Ελλάδα, από συστάσεώς της σε ανεξάρτητο κράτος, εξαιτίας συγκεκριμένων παραγόντων (αγροτικός χαρακτήρας της οικονομικής ανάπτυξης, χαμηλή εκπαιδευμένη εργασία, απουσία τεχνικής εκπαίδευσης κτλ.). Ποσοτικά, το μέγεθός του υπολογιζόταν, από το αν κάποιος έχει τελειώσει τη βασική υποχρεωτική εκπαίδευση (δημοτικό). Σήμερα η έννοια του αναλφαβητισμού έχει διευρυνθεί και συμπεριλαμβάνει όχι μόνο τον τύπο του σχολείου που κάποιος έχει τελειώσει αλλά και μετρήσιμα ποιοτικά χαρακτηριστικά (βαθμός αναγνωσιμότητας και εκτέλεσης των βασικών μαθηματικών πράξεων, ενεργητική συμμετοχή στο γραπτό δίκτυο επικοινωνίας). Επίσης σήμερα δεν ομιλούμε μόνο για τον οργανικό και τον λειτουργικό αναλφαβητισμό αλλά και για τον τεχνολογικό, τον οπτικό, το μαθηματικό αναλφαβητισμό. Παρόλα αυτά όμως, ο αναλφαβητισμός δεν χρησιμοποιείται ως μετρήσιμη εκπαιδευτική κατάσταση στην καθημερινή σχολική ζωή, σε αντίθεση με άλλους όρους- δείκτες (πχ. μαθησιακές δυσκολίες) με σκοπό να αποδοθούν πιο πιστά οι εκπαιδευτικές ανεπάρκειες των «αδύνατων» μαθητών. Ο όρος «αναλφαβητισμός» δηλαδή γίνεται περισσότερο ακαδημαϊκός και χρησιμοποιείται σε συνέδρια, στη βιβλιογραφία κτλ. α) Συμφωνείτε με τις παραπάνω απόψεις; β) Πιστεύετε ότι θα ήταν εκπαιδευτικά και κοινωνικά χρήσιμο να επανέλθει ως μετρήσιμο μέγεθος στη σχολική κοινότητα 9 με την προϋπόθεση να ορισθεί με σαφήνεια το σύγχρονο περιεχόμενό του) έτσι ώστε να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής; Σε μια εποχή που η νεολαία βομβαρδίζεται και χάνεται μέσα σε έναν όγκο αντιφατικών πληροφοριών και μηνυμάτων, σε μια εποχή που το σχολείο πρέπει περισσότερο από κάθε άλλη φορά να είναι ελκυστικό και να καταξιώνει το ρόλο του, σε μια εποχή που η λαϊκή οικογένεια προσδοκά το σχολείο να είναι αντίβαρο και στήριγμα για τα παιδιά της, απέναντι στα απόβλητα της ανταγωνιστικής κοινωνίας, έχουμε το αντίθετο φαινόμενο. Ο αναλφαβητισμός είναι πράγματι η πιο ακραία μορφή αυτής της κατάστασης. Και με αφορμή αυτή τη διαπίστωση, το ζήτημα του αναλφαβητισμού συνδέεται με το ανησυχητικό γεγονός, ότι η κατάσταση που διαμορφώνεται στο σχολείο σε συνδυασμό με τη γενικότερη πνευματική και πολιτιστική κατάσταση, σπρώχνει περισσότερο από πριν, τμήματα της νεολαίας στο περιθώριο, στην αδιαφορία και τον ατομισμό. Πιστεύω ότι θα ήταν εκπαιδευτικά και κοινωνικά χρήσιμο να επανέλθει ο αναλφαβητισμός, ως μετρήσιμο μέγεθος στη σχολική κοινότητα αλλά αυτό για να επιτευχθεί απαιτεί μια διαφορετική εκπαιδευτική πολιτική. 2. Με βάση τα αποτελέσματα της μέχρι τώρα έρευνας, δεν καταγράφονται στα όρια του Δήμου Περιστερίου συμπαγή κοινωνικά στρώματα ή ειδικές πληθυσμιακές ομάδες που να χαρακτηρίζονται ως «εν δυνάμει» αναλφάβητοι. Αντίθετα παρατηρούνται σκόρπιες κοινωνικές ομάδες, (όχι μόνο αλλοδαπών), με συγκεκριμένη γεωγραφική διασπορά στις βιομηχανικές και άλλες υποβαθμισμένες περιοχές του Δήμου, που αντιμετωπίζουν οξυμένα προβλήματα επιβίωσης και ως εκ τούτου ο αναλφαβητισμός ή τα χαμηλά εκπαιδευτικά τους προσόντα, είναι τα παράγωγα αυτής της κατάστασης και όχι τα αίτιά τους. α) Οι παραπάνω διαπιστώσεις επιβεβαιώνονται από το μαθητικό πληθυσμό της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης; β) Η σχολική κοινότητα, αν εντοπίσει εγκαίρως την κατάσταση του αναλφαβητισμού ενός μαθητή, μπορεί να παρέμβει αποφασιστικά και παίρνοντας τα κατάλληλα μέτρα (εξατομικευμένη διδασκαλία, ενισχυτική διδασκαλία κτλ.) να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις έτσι ώστε με την έξοδό του από το Δημοτικό να κατέχει ένα ελάχιστο-βασικό επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων; Αρχικά θα ήθελα να σημειώσω το εξής: Η βασική τάση που διαμορφώνεται και προωθείται στη χώρα μας είναι: α) Η παιδεία γίνεται εμπόρευμα και την αγοράζει και μάλιστα ακριβά, όποιος μπορεί. Ο Έλληνας γονιός πληρώνει ανάλογα με τη χρήση των εκπαιδευτικών πακέτων που υπάρχουν στην αγορά. β)Ο σκοπός της εκπαίδευσης επιδιώκεται να είναι ίδιος με αυτόν των άλλων εμπορευμάτων. Να υπηρετεί και να αυξάνει την κερδοφορία του Κεφαλαίου. Το σχολείο είναι πλήρως υποταγμένο, μακροχρόνια σπουδή, όχι στην ολόπλευρη μόρφωση, αλλά στη φτηνή και γρήγορη κατάρτιση, προσαρμοσμένη στις εφήμερες ανάγκες της αγοράς για τη δημιουργία ενός αναλώσιμου «απασχολήσιμου» εργατικού δυναμικού. Οι παραπάνω διαπιστώσεις επιβεβαιώνουν τις καταγραφές της έρευνας στα όρια του Δήμου Περιστερίου καθώς και την αδυναμία της σχολικής κοινότητας να αντιμετωπίσει αποφασιστικά το πρόβλημα του αναλφαβητισμού που θεωρώ ότι είναι απόρροια μιας συγκεκριμένης πολιτικής επιλογής. Δε θα ήταν υπερβολή να σημειώσουμε ότι ο αναλφαβητισμός είναι η πιο ακραία μορφή επίθεσης και πνευματικής υποδούλωσης των νέων ανθρώπων, έτσι που να είναι άβουλοι, δειλοί και μοιραίοι απέναντι στην αδικία και τη σκληρή εκμετάλλευσή τους. Πιστεύω ότι η σχολική κοινότητα πρέπει να πάρει ουσιαστικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού ταυτόχρονα με την ανάπτυξη ενός πραγματικού και διεκδικητικού κινήματος προς το συμφέρον του κινήματος. 3. Στην επιστημονική βιβλιογραφία έχουν καταγραφεί αρκετές προτάσεις για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι κυριότερες από αυτές είναι οι ακόλουθες: - Ακολουθώντας εξατομικευμένο πρόγραμμα μέσα στην κανονική τάξη προσαρμοσμένο στις ανάγκες των «αδύνατων» μαθητών. -Μέσα σε ειδικές τάξεις που θα παρακολουθούν για ορισμένες ώρες την ημέρα. -Σε φροντιστηριακά τμήματα που θα πηγαίνουν μετά το κανονικό σχολικό πρόγραμμα. -Επανάληψη της τάξης (ιδίως στην Α΄ και Β΄ τάξη) μετά από σύμφωνη γνώμη του σχολικού συμβούλου, του δασκάλου και του γονέα του μαθητή. - Δημιουργία ειδικού σχολείου υποδοχής για αλλοδαπά παιδιά, («σχολείο μέσα στο σχολείο»). Κατά τη γνώμη σας ποια μέτρα εκπαιδευτικής πολιτικής θα ήταν τα πιο ενδεδειγμένα και αποτελεσματικά για μαθητές που παρουσιάζουν σοβαρά μαθησιακά προβλήματα και που αυτά δεν οφείλονται σε διαπιστωμένες πνευματικές ή κινητικές αναπηρίες; Θεωρώ ότι για την αντιμετώπιση του προβλήματος του αναλφαβητισμού πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασμός των παραπάνω προτάσεων για αυτό και δε θα ήθελα να επεκταθώ αναλυτικότερα σε αυτό. 4. Γνωρίζουμε ότι οι γονείς των μαθητών που παρουσιάζουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες είναι συνήθως και οι ίδιοι αναλφάβητοι και δεν ασχολούνται ενεργά με τα κοινά του σχολείου. Πολλές φορές μάλιστα δεν έρχονται καν στο σχολείο να ενημερωθούν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα να γίνεται δυσχερής η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. α)Με βάση την εμπειρία σας από τις καταγεγραμμένες περιπτώσεις παιδιών σε κάθε σχολείο, πιστεύετε ότι είναι επαρκής η αντιμετώπιση αυτών των σοβαρών μαθησιακών προβλημάτων μόνο στο σχολείο ή απαιτείται μια συνολική κοινωνική υποστήριξη της οικογένειας; β) Πώς κρίνετε τη συνεργασία σας με τους γονείς των μαθητών γενικά και ιδιαίτερα με τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως αυτά που απορρέουν από τον αναλφαβητισμό; Σίγουρα απαιτείται μια συνολική υποστήριξη της οικογένειας έτσι ώστε να κατανοηθεί πλήρως η αναγκαιότητα της κοινωνικής διαπαιδαγώγησης και της ολόπλευρης καλλιέργειας της προσωπικότητας του νέου. Η εκπαίδευση των παιδιών, τα εφόδια για τη ζωή, το παρόν και το μέλλον τους είναι μια από τις βασικότερες έγνοιες σε μια λαϊκή οικογένεια. Η μόρφωση, η αγωγή των νέων, η προετοιμασία μέσα και από το σχολείο, της αυριανής κοινωνίας, δεν μπορεί να είναι από τα σημαντικότερα πεδία της πολιτικοϊδεολογικής αντιπαράθεσης και της μαζικής πάλης. Με βάση λοιπόν τα παραπάνω είναι απαραίτητη η συνεργασία, ιδιαίτερα με του Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων. Η μάχη όμως συνεχίζεται και είμαι αισιόδοξος. Γιατί σήμερα η κάθε λαϊκή οικογένεια μπορεί να εκτιμήσει καλύτερα, όχι μόνο αυτό που γίνεται με την αναδιάρθρωση της παιδείας. Σήμερα, ο καθένας μπορεί να συνδέσει πιο εύκολα την ατομική του περίπτωση, τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα, στην προσπάθειά του να στηρίξει το παρόν και το μέλλον του παιδιού, με την πάλη ενάντια στις αναδιαρθρώσεις στην οικονομία, στην αγορά εργασίας, στο ασφαλιστικό, στην υγεία, στην κοινωνική ζωή. 5. Το Ολοήμερο Σχολείο θεωρείται ότι αποτελεί μια πρόταση εκπαιδευτικής πολιτικής που μπορεί να βοηθήσει στο να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά πολλά εκπαιδευτικά και κοινωνικά προβλήματα. Παρατηρούνται όμως αντιδράσεις από αρκετούς γονείς και από μια μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών. Πώς τοποθετείστε στο ζήτημα αυτό; Το Ολοήμερο Σχολείο εντάσσεται στα πλαίσια της υλοποίησης του δεύτερου πακέτου αντιεκπαιδευτικών και αντιλαϊκών αναδιαρθρώσεων που εφαρμόζονται στην εκπαίδευση. Περιλαμβάνει εκτός των άλλων την αξιολόγηση – χειραγώγηση των εκπαιδευτικών που ήδη βρίσκεται στο στάδιο της εφαρμογής. Επίσης, η αξιολόγηση και η ταξική κατηγοριοποίηση των σχολείων που άρχισε ήδη να προωθείται, στην πραγματικότητα αυτό που καταφέρνει είναι η μόρφωση να εξοβελίζεται από το σχολείο για χάρη της εφήμερης κατάρτισης και οι ταξικοί φραγμοί να δυναμώνουν. Συστατικό στοιχείο αυτών των μεταρρυθμίσεων αποτελεί το «Ολοήμερο Σχολείο» και σε συνδυασμό με τα διάφορα «ευέλικτα» προγράμματα, προωθείται η διχοτόμηση του ενιαίου προγράμματος, η διαμόρφωση του δεύτερου κύκλου σε επίπεδο σχολικής μονάδας ανάλογα με τη χρηματοδοτική ικανότητα γονέων και Δήμου και η ικανότητα εξεύρεσης «χορηγών». Αυτό στην ουσία σημαίνει την παραπέρα ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης που προωθείται ταχύτατα και η ανταποδοτική λειτουργία των σχολείων που είναι βασικός άξονας για το σχολείο της «αγοράς», το οποίο οικοδομούν. Για το εκπαιδευτικό και το γονεϊκό κίνημα απαιτείται η ανυποχώρητη συλλογική πάλη για τη συνολική ανασυγκρότηση της εκπαίδευσης και της κοινωνίας και όχι «αγώνες» μόνο για επιμέρους και δευτερεύοντα ζητήματα, αφού είναι ανάγκη να καθιερωθεί ένα σχολείο που θα διαμορφώνει προσωπικότητες «ελεύθερες» και ανεξάρτητες», με συνείδηση των πραγματικών συμφερόντων τους στην κοινωνία. Σα Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης έχουμε αναδείξει το πρόβλημα του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου και του Ολοήμερου Νηπιαγωγείου μέσα από ημερίδες και συχνές αναφορές μας στο ειδικό έντυπο που κυκλοφορεί ο σύλλογός μας. 6. Ολοένα και περισσότερο διατυπώνεται η άποψη ότι ο ρόλος του δασκάλου ως ειδικού κοινωνικού λειτουργού, όχι μόνο δεν έχει ατονήσει στη σύγχρονη εποχή αλλά αποτελεί ένα σημείο αναφοράς κοινωνικής αντίστασης στα καταναλωτικά πρότυπα και στη γενικευμένη κοινωνική και πολιτιστική παρακμή. Από την άλλη, διαπιστώνεται από πολλούς, η επιστημονική ανεπάρκεια του δασκάλου, ο οποίος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με επάρκεια τα νέα σύνθετα προβλήματα που ορθώνονται μπροστά του, όπως αυτά του αναλφαβητισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Δυσκολεύεται να εφαρμόσει σύγχρονες διδακτικές πράξεις (πχ. ομαδοσυνεργατική διδασκαλία), δεν κατέχει τα νέα γνωστικά αντικείμενα (νέες τεχνολογίες, περιβαλλοντική εκπαίδευση, αγωγή υγείας κτλ.), η επικοινωνιακή επαφή με τους γονείς των μαθητών και τους άλλους παράγοντες της σχολικής κοινότητας δεν κρίνεται ικανοποιητική και τελικά οδηγούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο διαιώνισης των προβλημάτων . α) Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη; β) Πώς θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν προβλήματα αυτής της φύσης σε συνεργασία με τους ίδιους τους δασκάλους και ιδιαίτερα με το σύλλογο εκπαιδευτικών «Έλλη Αλεξίου»; Μέσα από την ιστορική πείρα και τη διαδρομή των αλλαγών για την παιδεία βγαίνει το δίδαγμα ότι το σχολείο που έχει αντικειμενική ανάγκη ο λαός μας δεν πρόκειται να δοθεί ως χάρισμα παρά μόνο με τη δυναμική παρέμβαση του ίδιου του λαού. Όσον αφορά τους Συλλόγους Εκπαιδευτικών, θα προσπαθήσουμε να συμβάλλουμε στο να ενισχυθεί εκείνο το ρεύμα μέσα στους εκπαιδευτικούς που αναγνωρίζει το ρόλο του δασκάλου και την παιδαγωγική του αποστολή σαν ζωτικό κομμάτι του εργατικού κινήματος, των παραδόσεων και των αξιών του για μια καλύτερη κοινωνία. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να μην εγκαταλείπει την αποστολή του μπροστά στις δυσκολίες και τις δύσκολες συνθήκες της ζωής του. Ο Έλληνας δάσκαλος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα όπως ότι εργάζεται σε σχολεία με άθλια υποδομή και ταυτόχρονα οι κυβερνώντες προτίθεται να τον αξιολογήσουν με αυστηρό τρόπο με σκοπό τη «συμμόρφωσή» του στα δικά τους μέτρα. Εμείς θέλουμε και ως προς το θέμα της αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού, ο Έλληνας δάσκαλος να είναι πραγματικά Παιδαγωγός, πραγματικός πνευματικός «προλετάριος» που να μην περιορίζεται αποκλειστικά στο «να μάθει τα παιδιά γράμματα» μέσα στην τάξη αλλά να έχει και δραστήριο κοινωνικό ρόλο. Ο δάσκαλος που έχει ανάγκη ο τόπος μας πρέπει να συμμετέχει ως κοινωνικός λειτουργός στην ολόπλευρη αγωγή της νεολαίας και να αποβλέπει στην αναμόρφωση της παιδείας του λαού μας. 7. Πολλοί θεωρούν ότι τα πρωτοβάθμια όργανα που ενυπάρχουν στο Δήμο Περιστερίου δεν συντονίζονται σε σημαντικό βαθμό για εκπαιδευτικά και κοινωνικά ζητήματα. Η έντονη πολιτική αντιπαράθεση και η κομματικοποίηση αδυνατίζει τη δημιουργία επιμέρους μετώπων και κοινής συστράτευσης για την αντιμετώπιση οξυμένων κοινωνικών προβλημάτων όπως είναι ο αναλφαβητισμός. α)Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη; β) Ποιες πρωτοβουλίες θα θεωρούσατε εσείς, ως Πρόεδρος εκπαιδευτικού σωματείου να αναληφθούν σε τοπικό επίπεδο; Είναι γενικά γνωστό ότι τα σχολεία της πόλης μας αντιμετωπίζουν πολλά και σοβαρά προβλήματα που δυσκολεύουν τη λειτουργία τους και υποβαθμίζουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού. Εμείς οι εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που ζούμε καθημερινά αυτή την πραγματικότητα, μαζί με τους μαθητές και τους γονείς τους έχουμε πολλές φορές αναπτύξει πρωτοβουλίες για την προβολή αυτών των προβλημάτων στην τοπική κοινωνία όσο και γενικότερα. Στόχος μας είναι η διεκδίκηση λύσεων και η ποιοτική βελτίωση των σχολείων. Πολλοί επικαλούνται τις βελτιώσεις που έχουν γίνει και αφορούν κυρίως την πρωινή λειτουργία των σχολείων για να υποστηρίξουν ότι όλα πάνε καλά. Αυτό δείχνει μια αποσπασματική και μίζερη αντίληψη για το σχολείο. Αυτό που εμείς έχουμε σε προτεραιότητα δεν είναι μόνο τι ανάγκες υπάρχουν στο μακρινό ή κοντινότερο παρελθόν αλλά ποιες είναι οι σημερινές ανάγκες και οι απαιτήσεις. Εκείνο που απαιτείται σήμερα είναι ένα ενιαίο αρραγές μέτωπο των γονέων, μαθητών και εκπαιδευτικών που να είναι ικανό να μάχεται και να κατακτά τον άλλο δρόμο, το άλλο σχολείο, που έχει ανάγκη ο τόπος μας. Σας ευχαριστώ πολύ